Đó là một điểm tối chưa có thể khai quang, nhưng chỉ nhỏ thôi, không
thể gây sai lầm quan trọng nào.
Đến đời nhà Tần một vị quan tại kinh đô Tàu là Cát Hồng, đã xin đi làm
tri huyện ở Nhựt Nam, khiến cả trào nhà Tần đều ngạc nhiên, tự hỏi tại sao
ông quan tại trào ấy lại xin đi làm quan nhỏ đến thế ở một nơi rừng sâu
nước độc mà cho đến những kẻ được gởi đi làm thứ sử cũng sợ hãi, không
đi.
Cũng nên biết rằng Cát Hồng, cũng là một y sĩ danh tiếng, tác giả bộ
Pháo Phác Tử, và ông ấy rất cần chất đơn sa để nghiên cứu vài trị liệu mới.
Ngồi tại Hoa Bắc mà mua đơn sa thì quá mắc tiền, không như làm tri
huyện ở Nhựt Nam là một nơi rất gần gũi với Cù Lao Chàm.
Tây Đồ Di không có hưởng ứng theo hai bà Trưng, vì họ không bao giờ
bị Tàu trị, thì họ nổi loạn với ai? Nhưng Mã Viện đã tới biên giới Tây Đồ
Di và tìm được mỏ đơn sa mà dân Lạc Việt giấu nhẹm để làm trung gian
kiếm lời. Họ Mã thương lượng việc mua bán với Tây Đồ Di, thế là xong,
chớ không có loạn nào cả.
Mỏ đơn sa ở Cù Lao Chàm, Quảng Nam đã được Cát Hồng và Thích Đại
Sán xác nhận. Vậy nước Tây Đồ Di, quốc gia thứ nhứt của người Chàm
phải ở Quảng Nam. Còn nước Lâm Ấp, quốc gia thứ nhì phải ở Thừa Thiên
vì sử Tàu cho biết rằng Tây Đồ Di giáp ranh với huyện Tượng Lâm nơi mà
dân Khu Liên lập ra nước Lâm Ấp.
Thế là sự tìm vị trí của Tượng Lâm của ông R. A. Stein là đúng.
