Đó cũng là đất của chủng Thái nữa, Thái, Miêu sống lẫn lộn ở đó.
Dầu sao, nước Quỹ Phương cũng không thể là của Miêu tộc vì theo các
cuộc nghiên cứu dân tộc học thì cho đến ngày nay mà người Mèo vẫn còn
bán du mục, chăn nuôi giỏi hơn là làm ruộng, thì cách đây trên ba ngàn
năm, họ không thể đánh giặc với Trung Hoa mà còn giữ được nước, cũng
không thể có con gái gả cho quý tộc Trung Hoa được.
Nước Quỹ Phương không thể là của người Mèo, mà cũng không thể nằm
tại Bắc Quý Châu, vì hầu hết các sử gia đều truy ra được rằng dưới đời Tần
tỉnh Quý Châu tên là đất Dạ Lang, đất chớ không phải nước, như vài sử gia
đã viết.
Nếu nước Quỹ Phưng là ở đó, thì nước ấy bị tiêu diệt đi hồi nào không
thấy sử Tàu chép, mà chỉ còn đất không có tổ chức và bị Tàu đặt tên là quận
Kiện Vi?
Quả đúng Dạ Lang không phải là tên nước và mãi cho đến cuối thế kỷ
17, Trung Hoa mới vào được vùng ấy, không phải vì ở đó có một nước rất
mạnh mà vì nơi đó là núi rừng nhiều sơn lam chướng khí, đất lại quá xấu
nên người Tàu không nỗ lực quân sự ở đó làm gì, với lại nó nằm trọn vẹn
trong lãnh thổ Trung Hoa, không phải ở biên giới nên họ không vội.
Có thể nào mà là một nước của người Thái hay không? Chắc là không vì
Thái không có truyền thuyết đánh giặc Ân như ta, truyền thuyết thì ngày
nay, đến cả nhà bác học cũng không dám xem thường. Truyền thuyết ấy lại
ăn khớp với sử Tàu là nhà Ân tức nhà Thương quả có đánh nhau với nước
Quỹ Phương.
Cảm giác của người Việt rằng nước Quỹ Phương là nước của ta, có căn
cứ chớ không phải là không, vì truyền thuyết của dân tộc, luôn luôn chứa
đựng ít nhiều sự thật trong đó.
