nói y như Hải Nam, tức y như Chàm. Thế thì Chàm chạy sang Quảng Đông
và Hải Nam là chạy đúng đường.
Ngay trong huyền thoại về nguồn gốc dân tộc Chiêm cũng đã có chuyện
bà chúa tổ của họ, PôNưgar, lấy chồng Tàu có con với ông chồng ấy rồi, thì
chuyện Ông Ích Khiêm và câu chuyện của Thích Đại Sán kể, là chuyện về
sau, hô đã làm như vậy rồi từ hàng ngàn năm trước đó nữa.
Cái thứ Tàu mà huyền thoại Chàm nói đến là dân Hoa Nam tức Mã Lai
đợt II bị đồng hóa chưa xong, chớ không phải là Tàu thật.
Vậy chiếu của vua Tự Đức, e là một sự ngộ nhận của nhà vua chăng, thấy
người Chàm lấy cái Họ giống ta, ngỡ các tiên vương có bắt ép, chớ không
dè rằng chính họ đã tự động làm như thế trước khi ta chiếm đất của họ,
trước hàng ngàn năm.
Một nhà trí thức Chàm có cho chúng tôi biết rằng ông Ngô Đình Nhu đã
bắt ép ông ấy lấy họ Việt. Chúng tôi tin nhà trí thức đó, nhưng không tin
rằng đời xưa có sự bắt ép nói trên vì không ai thấy cái chiếu bắt ép bao giờ
cả, chỉ thấy chiếu bãi bỏ. Mà đừng tưởng rằng chiếu bắt ép, vì lâu đời, nên
không được ghi. Cái chiếu cấm đàn ông ta lấy vợ Chàm có từ đời nhà Trần
mà còn được ghi chép kia mà.
Nhưng nếu quả tiên vương của Tự Đức có bắt ép thì ông tiên vương đó
cũng làm một chuyện thừa, vì chính người Chàm đã tự động lấy họ Tàu
hàng ngàn năm trước đó.
Và đây cũng là một vấn đề cần không ngộ nhận. Có chiếu cấm đàn ông
Việt lấy vợ Chàm, nhưng không bao giờ có chiếu cấm đàn bà Việt lấy
chồng Chàm.
Người Chàm theo mẫu hệ, hễ đàn ông ta lấy vợ Chàm là con cái mất họ
luôn không tế tự tổ tiên được, mà đó là sự kiện đụng chạm mạnh vào tôn
