Hai chuyện xa xôi, một trong không gian là Mã Lai Nhựt Bổn có nuôi nai
thần ở cố đô Nại Lương, và một trong thời gian là cổ dân Salva thờ nai và
mặt trời, lại là bằng chứng bổ túc rằng dân Mã Lai thờ nai, và xin nhắc lại
rằng đó là một nai chà (Renne) như hình thấy ở trống đồng, chớ không phải
là nai thường như người Mường ngày nay. Mà nai chà thì chỉ có ở Hoa Bắc
vào cổ thời, địa bàn cũ của Mã Lai đợt I.
Tóm lại, chim chỉ là hình trang trí, như bao nhiêu hình trang trí khác,
không hơn, không kém. Có lẽ chim chẳng nói lên cái gì, nhưng nhứt định
không là vật tổ. Chim nói lên cái gì? Tất cả đều bay ngược chiều với kim
đồng hồ, tức từ phải sang trái,, mà các cổ thư Trung Hoa đều tả dân Việt lấy
bên trái làm bên tốt, bên thuận. Ấy nó nói lên điều đó, chỉ có thế thôi.
Có quá ít chim, đối với bộ lạc, nếu thuở ấy ta chưa thống nhứt, trái lại có
quá nhiều chim, nếu ta đã thống nhứt rồi. Vả lại nếu thờ chim, ta chỉ thờ
một loại chim, chớ sao lại thờ đến hơn 10 loại khác nhau?
Nhưng ngoài nai là vật tổ thời thượng cổ, dân Lạc Việt còn thờ vật tổ nào
khác, mới hơn chăng? Một dân tộc có thể có hai ba vật tổ. Và ta trở lại được
với những cái lông chim giả hiệu nói trên.
Chúng tôi cho rằng đó là tàu cau chớ không phải là lông chim.
Như ta đã thấy, người Chàm thờ hai vật tổ: Dừa và Cau. Dân họ chia làm
hai phe đảng không thuận nhau bao nhiêu.
Ông R.A. Stein đã bác bỏ các thuyết sai lầm cho rằng phe Dừa là phe
miền Bắc. Chính phe Cau là phe miền Bắc. Mà Chàm miền Bắc là Lạc Lồi,
cật ruột nhứt với Lạc Việt. Lạc Lồi thờ Cau thì Lạc Việt cũng thờ Cau.
