NGUYỄN DU TRÊN ĐƯỜNG GIÓ BỤI - Trang 282

11000 quân Sparta chưa từng bị đánh bại, nên người Thebes bố trí đội quân
giáp nặng vào cánh trái với 'Binh đội Thần thánh' của Pelopidas làm tiên
phong. Lực lượng tấn công này sẽ tấn công cánh phải của Sparta, nơi vua
Sparta và lực lượng thiện chiến nhất chiếm giữ. Epaminondas cùng với một
số ít quân đứng lệch góc và ngoài tầm tấn công của Sparta, do đó quân đội
Thebes có ưu thế lực lượng ở đúng nơi xảy ra đánh nhau lớn nhất. Khi
Pelopidas chọc thủng được đội hình đối phương, quân Thebes đánh ngang
sườn quân đối phương, còn cánh quân của Epaminondas sẽ đánh trực tiếp
vào trước mặt quân địch. Thương vong của Sparta rất nặng nề. Kể từ đó sức
mạnh của Sparta không bao giờ phục hồi được nữa.
7. Pherae: thành phố lớn của Thessaly xưa kia, nay là Ferai, thuộc Ðông
Macedonia và Thrace, Hy Lạp.
8. Pharsalus: nay là Farsalus thuộc vùng Thessaly, Hy Lạp.
9. Artaxerxes II: Vua Ba Tư trong giai đoạn 404-358 TCN. Ông là hậu duệ
của vua Xerxes I, người được nhắc đến trong câu chuyện về Solon. Những
đồng tiền Ba Tư, như đã kể trong câu chuyện về cuộc đời Agesilaus, luồn
vào các thành phố Hy Lạp làm dân chúng ganh tỵ và hiềm khích.
Artaxerxes thuê những nhà hùng biện để phá hoại các thành bang Hy Lạp,
kích động họ đánh lẫn nhau rồi trở nên suy yếu. Plutarch có viết về cuộc đời
của Artaxerxes trong tác phẩm Gương danh nhân nhưng chúng tôi không
đưa vào đây. Artaxerxes là một vị vua rất can đảm và mưu lược.
10. Taygetus: tên một ngọn núi nơi định cư của thành bang Sparta.
11. Susa: ngày nay là Shush thuộc lãnh thổ Iran, nằm gần biên giới Iran-
Irắc.
12. Pythian: ngày hội thể thao tổ chức 4 năm một lần gần Delphi trong thời
Hy Lạp cổ đại để tưởng nhớ thần Apollo.
1. Augustus (63 TCN- 14 sau CN): con nuôi của nhà độc tài La Mã Julius
Caesar, tên thật là Gaius Octavius lên làm tổng tài La Mã, đánh bại Antony
và Cleopatra tại trận Actium trở thành Hoàng đế đầu tiên của La Mã (27
TCN- 14 sau CN). Ông tiến hành nhiều cải cách xã hội, khuyến khích giáo
dục, mở rộng biên giới của La Mã tới tận sông Danube và thiết lập chính