hạnh đào phơi phới ngợp trời. Một người cha đi làm về, ở một xưởng máy
mịt mù than bụi hay ở một cánh đồng đất nâu xới mịn tơi như bột. Quần áo
hãy còn nhớp nháp, tay vẫn còn đen thui, y đã ôm chầm lấy con bé trong
tay vợ đứng đón ở trước cửa cái nhà gỗ nhỏ. Y cũng đã hôn hít, cũng đã
trao tất cả tình thương yêu và lòng hy vọng đời mình vào da thịt của con,
cái giọt máu của y sẻ ra... Ba năm, năm năm, mười năm rồi! Hay lâu hơn
nữa cũng nên, cái buổi chiều ấy mới trở lại. Mà biết đâu, biết đâu nó lại sẽ
không mất hẳn với một con người đã bị chiến tranh lôi đi không còn biết tới
đâu, không còn biết đến bao giờ mà cả dân tộc của bọn đi xâm chiếm và
dân tộc bị xâm chiếm, đều ê chề, tàn hại.
Xan lạnh tê cả người, Xan thôi không nhìn người lính nọ, đưa mắt
trông lên tốp lính đứng trên xe. Vẻ hung bạo trên những con mắt một mí và
những gương mặt lầm lầm kia không còn nữa. Đó là những bộ mặt phờ
phạc, ngây độn dưới ánh chiều hấp hối đã gần lẫn hẳn với bóng tối. Quần
áo màu nước dưa đen xỉn lại, vá víu, xốc xếch, nó cũng bẩn thỉu tồi tàn chỉ
kém một tí những quần áo rách rưới của những người chung quanh. Sự
thiếu thốn khổ sở đã kêu lên cả ở những con người này với những tiếng kêu
bị bóp một cách chặt chẽ hơn, quyết liệt hơn, mà nếu kẻ kêu để bọn cầm
đầu hay bên ngoài nghe thấy thì cái chết đến ngay lập tức.
Thoáng giây phút, Xan tưởng đến bao cảnh choáng lộn đã diễn ra làm
bao kẻ phải nghẹn ngào khao khát. Những dãy ôtô bóng lộn, những cờ bay
phấp phới, những vàng ngọc chói ngời, và những tòa nhà sực nức hương
hoa của những ngày đại hội, của những dạ tiệc. Tiếng hát, tiếng đàn, tiếng
kèn... âm nhạc lúc tưng bừng, lúc lả lướt, lúc loạn xạ, mê tơi đã cất lên át
những tiếng rên âm u của đói và chết. Cảnh hoan lạc đã được cực điểm
trang hoàng để làm quên một cuộc chiến tranh bẩn thỉu, quên rằng ngoài
mặt trận kia khói và lửa đang ngút trời, từng lớp, từng lớp những người
bỗng thành bia thịt, những máy bắn chém người không tiếc tay, giày xéo
lên xác chết để làm giàu cho một lũ lái súng, khát vàng và máu.
