chủ Pháp nổi tiếng bóc lột và có thế lực chính trị lúc bấy giờ. Sau những
chuyến đi này tôi chuẩn bị viết một thiên phóng sự dài lấy tên là Bụi đen
(8)về đời sống của phu mỏ Vàng Danh.
-----
(7) Anh Văn Trọng đã cùng tôi viết chung một số phóng sự, truyện
ngắn và ký sự đăng ở báo Người mới và Mới. Anh thất nghiệp, ho lao chết
năm 1942.
(8) Bụi đen viết được mấy chương đã rao đăng ở tuần báo Mới cơ
quan của Đoàn Thanh niên dân chủ xuất bản ở Sài Gòn năm 1939.
Bao nhiêu chuyện mà trước đây tôi thấy như là thần kỳ của cách
mạng, từ đời sống của các cán bộ, các cơ quan, các cơ sở quần chúng, đến
các cuộc rải truyền đơn, treo cờ ở đường phố hầm mỏ, các cuộc bắt bớ, tra
tấn, tù đầy, đến các đồng chí các anh em đã hy sinh, tới nay tôi đều thấy
thật là khiêm tốn, thật là giản dị và cũng vẫn thật là thần kỳ.
Thần kỳ vì rất thật, rất người. Thần kỳ vì chất sống của nó ở ngay
trong những con người lao khổ, những con người đã đem mồ hôi, xương
máu, trí não và tâm hồn của mình làm thành của cải vật chất và tinh thần
của cả xã hội, của cả nền văn hóa từ xưa tới nay, vậy mà đời sống rất văn
minh lại chỉ có một bọn được hưởng. Bọn tư bản, bọn thống trị "bản xứ" và
đế quốc, chúng chiếm giữ tất cả những của cải kia làm của riêng, biến
thành những công cụ để càng bóc lột sâu sắc, càng đàn áp dữ dội những
con người đã nuôi sống chúng.
Những con người ấy có một giai cấp tên gọi là giai cấp vô sản vô tư
nhất, quyết liệt nhất, mạnh mẽ nhất, đang đấu tranh và là duy nhất lãnh đạo
cuộc đấu tranh giải phóng cho bản thân và cho đất nước xứ sở mình, với
một bộ tham mưu sáng suốt và vô cùng anh dũng của mình: Đảng Cộng
sản. Đảng Cộng sản Đông Dương, một đảng đang đi tiên phong trong
