Thuê sách phải cược mỗi quyển một đồng, mỗi ngày trả một xu hay ba
xu, tùy theo truyện và thời giá. Ngày ấy, gạo quê và là gạo tám xoan giá
một đồng một gánh đẫy đấu; còn gạo Sài Gòn thì một đồng tám, có lúc một
đồng sáu một tạ. Nhiều hôm tôi phải đọc, hay nói cho đúng, tôi đã ngốn
không những một quyển mà là hai quyển, nhất là đọc cho bà tôi nghe khi
thấy bà đã lim dim mắt và thiu thiu ngủ. Về sau tôi phải rủ mấy bạn nghiện
nặng truyện góp tiền như kiểu vào hội, để thuê truyện. Đọc chung thì bổ
đều tiền; đọc trước phải trả thêm một trinh (3); đọc sau nhưng được giữ
sách hai lần cũng phải trả thêm một trinh.
-----
(2) Trên đánh vua xấu, dưới đánh quan gian.
(3) Một trinh bằng nửa xu.
Năm tôi lên bảy lên tám, tôi không được đi về trên con đường kỳ ảo
kia nữa. Nghe nói hiệu T.P. bán nhà, vỡ nợ. Hiệu T.S. mua lại chỗ sách nọ.
Chủ nhân là một ông giáo đông con, vợ ở nhà bán giấy bút và chuyên làm ô
mai, chuối khô. Hiệu T.S. nổi tiếng với đám học trò chúng tôi, không phải
vì cho thuê truyện, mà vì ô mai và chuối sấy. Chuối sấy đựng vào thùng
kính mắc quai da, có hai thằng bé đeo đi, vừa khiêng trống, vác biển, đánh
trống, rao hàng và bán. Không biết trong bọn trẻ đi hàng đó, có đứa nào
cũng mồ côi và được ăn học biết đọc biết viết rồi mê truyện như tôi không.
Tôi đã nhiều lần có ý định nói với hiệu T.S. cho tôi cũng khiêng trống, vác
biển đeo thùng đi bán chuối. Tôi không lấy tiền hỏa hồng, tiền công, mà chỉ
xin được nuôi ăn một bữa cơm thôi mà đọc truyện cả ngày...
Rồi ông giáo T.S. gầy còm đông con và bà chủ cho thuê truyện, bán ô
mai, chuối khô kia cũng dọn đi tỉnh khác. Ông lên Hà Nội lập một hội đá
bóng lấy tên là Lạc Long. Đội Lạc Long ra quân hình như cứ thua liểng
xiểng. Nhưng một năm vượt hẳn lên, gần như vô địch Hà Nội, đã về đấu
chung kết với đội Hồng Bàng của tỉnh Nam Định tôi. Tiếc thay, tôi lại
