Nhà Thương với Trụ Vương bị mất. Nhưng rồi cơ nghiệp nhà Chu
cũng đổ vì con cháu hoang dâm, xa hoa, bất nghĩa, đã đốt lửa Linh Sơn báo
động cho các chư hầu kéo quân cứu viện đến để làm trò đùa cho gái đẹp
cười. Trong đám cùng dân phải đổi con cho nhau để ăn thịt mà vẫn diễn ra
những cảnh giàu sang, sung sướng, vô cùng trái ngược của thời đại này, tôi
đã xem hai bạn Bão Thúc Nha và Quản Trọng sống với nhau. Bão Thúc
Nha đi buôn chia lãi với Quản Trọng bao giờ cũng cố ý lấy phần mình kém
để Quản Trọng đông con và còn mẹ già lấy phần hơn. Đến khi làm nên,
Bão Thúc Nha cũng lại tiến cử và nhường chức tể tướng cho Quản Trọng,
một người mà Bão Thúc Nha biết rõ tài năng, xứng đáng gánh vác việc lớn
thiên hạ hơn mình.
Và tôi đã bâng khuâng trước những cỏ hoa chung thủy, những muông
thú biết đáp đền ân nghĩa, những ma quái, gian tà bị trừng phạt, những hồn
linh oan khổ, trung hậu sống lại về cõi trần tươi đẹp vẻ vang...
Sau thời Chiến quốc, tôi càng được sống gần gụi với người hơn:
những Hạng Vũ, Trương Lương, những Gia Cát Lượng, Triệu Tử Long,
Hoàng Trung, Trương Phi, Điển Vy, Hạ Hầu Đôn, những Ngu Cơ, Siếu
Mẫu, Từ Mẫu...
Hạng Vũ được tả và diễn trên sâu khấu: râu hùm, hàm én, vai năm tấc
rộng, thân mười thước cao như Từ Hải của Nguyễn Du. Nhưng Hạng Vũ
không chịu hàng. Hạng Vũ cỡi con ngựa Truy, cắp ngọn giáo đánh đến
cùng, rồi tự tay mình cắt đầu mình chết trên bờ Ô Giang, cho người mang
đến mà lĩnh thưởng của Lưu Bang, sau hàng trăm trận tung hoành với một
sức: "Lực bạt sơn hề khí cái thế (5)" và với một tinh thần ngang tàng, võ
đoán và kiêu hãnh vô cùng, mảy may không chịu làm điều gì mà thiên hạ
và mình cho là khuất tất hèn hạ. Chết bên cạnh Hạng Vũ, có Ngu Cơ.
Người đẹp và tiết tháo ấy sau khi chết đã hóa thành cỏ phơ phất ngàn đời
trong gió lạnh, sông xa, bãi vắng, để nhớ tiếc một sự nghiệp và một mối
tình...
