tiếng trăn trườn trong lá, và tiếng lửa reo ở những bếp sưởi của các lán thợ
sơn tràng, những đêm ông cụ còn đứng gác đồn gác trại...
Tiếng gió càng kêu u u âm âm trong lòng cụ Cam. Ánh ngọn đèn treo
với những tia sáng và làn hơi nóng ấm nhay nháy trên gáy và ở trước mặt
ông cụ cũng thấy rõ hơn. Đúng rồi, hình ảnh của người con trai độc nhất
của ông cụ, thằng Lê Văn Quất số tù T.F.1295 đã chết ở Côn Đảo kia, lại
hiển hiện, và ông cụ lại cùng sống hẳn lại với con bao nhiêu việc, bao nhiêu
chuyện! Đồn Phồn Xương của nghĩa quân Yên Thế đã vỡ ba mươi mốt năm
rồi... Mồng tám tháng giêng ta bốn năm trước, Tây đánh đồn, thì mồng năm
cũng tháng giêng bốn năm sau cụ Đề bị mưu hại. Cụ Đề Thám người tướng
gan dạ thủy chung như nhất với nghĩa lớn, làm giặc thù không những phải
sợ hãi mà cũng phải kính phục, bị giết thế là đã hai mươi bảy năm. Cha con
ông cụ gồng gánh đưa nhau ra đất Hải Phòng này đổi họ thay tên mai danh
ẩn tích đã được hai mươi nhăm năm. Còn thằng con hương khói của ông cụ
làm cách mạng bị bắt như thế vừa đúng mười năm rồi chết. Và cũng đúng
mười năm bệnh nạn đã cướp mất của ông cụ đôi mắt!...
Ba mươi mốt năm... Hai mươi bảy năm. Hai mươi nhăm năm... Mười
năm... Năm qua tháng hết không phải để cụ cố sống mà ăn hai bữa cơm no.
Năm qua tháng hết càng làm như lửa đốt trong tâm trong gan cụ, cụ càng
thấy tủi thấy nhục thấy thù, và càng thấy phải làm sao rửa gột được tủi
nhục, báo trả được thù thì chết mới mong nhắm mắt. Và chính tay mình
không rửa gột được tủi nhục, không báo trả được thù, thì con cháu phải
nhận lấy lời nguyền nối tiếp làm thay cha ông!
- Vậy mà hổ phụ sinh cẩu tử. Con cháu nhà mày đã phản lại cha ông!
Bôi tro trát trấu vào mặt cha ông! Hoàng Văn Quất ơi là Hoàng Văn Quất
ơi! Hoàng Văn Chanh ơi là Hoàng Văn Chanh ơi!...
Người cha già cứ nấc mãi lên...
- Cụ! Cụ vẫn chưa xơi cơm ạ! Cụ cho cháu xin tí lửa.
