xí phần cạnh đống rổ rá của một ông cụ nhà quê để lấy chỗ cho mẹ con
Xim nằm. Bà cụ ngồi ngoài lấy nón lấy thúng che đằng đầu cho Xim.
- Mẹ mày cứ ngủ đi. Đưa vé tao giữ.
Tàu chạy được hai ga, bà cụ mua một hào vừa bánh giò, vừa giò lụa,
và một xâu khế ngọt. Bà cụ giở cả bánh đậu xanh ra bắt Xim ăn:
- Cơm nắm để mai tao ăn. Mẹ mày với cái cháu ăn bánh giò, bánh đậu
xanh đi...
Tàu chạy nhanh, chiếc thúng đồ dùng nhẹ thênh mà Xim gối đầu cứ
tuột ra. Người mẹ già không để Xim gối thúng nữa mà gối lên đùi mình.
Trên đùi bà cụ lại còn con cháu bé dần thiu thiu ngủ. Bà cụ lấy cái nón che
cho cả hai mẹ con nhà nó, vừa đỡ gió, vừa kín đáo. Đầu tóc Xim tuy nhỏ
thõm nhưng cũng làm đùi người mẹ già tê, mỏi dần. Trước bà cụ còn động
đậy, sau thấy Xim thở đều đều và nằm im, hơi thở qua lần vải quần mỏng
ấm sực lên bụng bà cụ, thì bà cụ không dám cựa nữa. Bà cụ cũng thấy buồn
ngủ. Bà cụ toan mở thúng lấy miếng giầu thuốc trong hộp ra ăn nhưng lại
thôi. Mắt bà cụ lim dim, dáng ngồi hơi có vẻ mỏi nhưng tâm trí bà cụ càng
tỉnh vô cùng. Người mẹ già y như con gà mái ấp đương nghe ổ trứng đã bắt
đầu thở dưới cánh mình hay như mái mẹ ủ đàn con dưới chân cây rơm giữa
một bãi rộng đồi vè vè hâu liệng.
Tiếng tàu chạy, tiếng gió thổi càng về khuya càng âm vang. Bà cụ Xim
càng thấy trong tâm trí bâng khuâng.
Đời mẹ con bà và những người nghèo khổ bấy lâu thế là đã được cất
đầu mở mặt rồi. Như thế không phải là đã sung sướng rồi đâu! Còn phải
bảo nhau đấu tranh nữa. Vì còn đem cái thân đi bán mồ hôi lấy miếng cơm
manh áo thì còn là bị bóc lột, đè nén, khổ nhục. Nhưng dù có khó khăn đến
đâu chăng nữa, đã biết con đường mà đi thì không sợ gì cả. Còn như đời mẹ
con nhà nó được đến ngày nay thì ta cũng không quản ngại gì hết. Có thì ta
