bơ vơ khốn khó vô cùng. Cái cảnh đồng đất nước người với hai bàn tay
trắng lại như hang như vực ở trước mặt Dâng. Nhưng bố con Dâng ra đến
đây cũng là cùng đường rồi. Gieo neo, hung dữ, khốn khó thế chứ hơn thế
nữa bố con Dâng cũng chỉ còn biết nhờ giời trông lại cho, và nhờ những
người thân cận hiền lành cùng cảnh nghèo khổ ở chung quanh.
Dâng cũng ở Nam Định, làng vùng bể. Cái năm đổ cây nước là năm
mẹ Dâng có mang Dâng. Giữa lúc mưa bão mẹ Dâng giở dạ. Một mình ở
cái túp cuối làng. Bố Dâng đi ở cày làng bên. Thấy nhà cửa trâu bò bị cuốn
cả đi, bố Dâng cứ bơi về nhà. Ông ghép hai cánh phản mục lại, bồng vợ
lên. Xếp được thúng quần áo, cái bát hương, hũ gạo và con chó con mới
mua lên phản thì nước đánh băng búi tre đằng sau nhà đưa toang nhà đi.
Mẹ Dâng không hiểu ôm hũ gạo và con chó thế nào mà buột mất. Mẹ Dâng
sinh nở tám lần. Bố Dâng từ ngày vợ chết và kém mắt thì ở nhà. Quanh
quẩn ai mượn gì làm nấy. Dâng một dạo đi ở trâu nhưng sau cũng ở nhà lần
hồi với bố. Dâng chuyên bắt cua bán cho mấy hàng bún riêu ở chợ huyện.
Từ ngày mẹ Dâng mất, năm bố con quanh năm chỉ được ngày bữa cháo và
bữa cơm độn. Đến ngày mùa Dâng đi gặt cho người ta. Cua thì bán được
đắt, nhà mới được hai bữa cơm no. Giêng hai năm nay đói kém quá, củ
chuối củ lăn cũng không còn mà ăn nữa. Bòn được một giỏ cua đầy ra chợ
phải nói như van như lạy mới đổi được lưng bát gạo. Những người nghèo
đói trong làng nghe các cha về làm phúc kéo nhau đi phu Tân thế giới gần
hết. Những người có bà con thân thuộc ở Thái Nguyên, Bắc Giang thì lại
gồng gánh đưa nhau lên làm ấp. Hàng nửa tháng nhà Dâng chỉ lo được cho
hai đứa bé mỗi đứa ngày một bát cháo. Bố Dâng đánh liều còn miếng đất
và gian nhà bán nốt lấy tiền giả nợ còn thì đong gạo và lấy mấy suất tàu ra
Hải Phòng tìm cụ Ước.
Thanh cùng đi chuyến tàu hôm ấy.
Đống gồng gánh nhà Thanh xếp cùng khoang với nhà Dâng. Thanh đã
để ý đến vẻ lo sợ xớn xác trên nét mặt từ cha Dâng đến Dâng, đến Ngọt.
