không cần đánh bóng gì cả cũng đen sẫm, cành đào và mấy bông hoa giấy
càng đẹp, thắm thía.
- Hôm nay mười rằm tháng ba ta rồi nhỉ. Tháng đi thanh minh tảo mộ
đây!
Vy bố lại rót uống hết một chén đầy nước chè nữa, rút ba thẻ nhang
đánh diêm châm cắm vào cái bát sành đầy những chân tăm:
- Chúng ta đều thấy rõ thế là một giai đoạn mới đã mở ra. Kể từ sau
những trận đầu hàng Nhật ở Lạng Sơn, ở Hải Phòng rồi dâng đất cho Thái
Lan tháng 12-1940 và tháng 5-1941,... Pháp lại còn phải ký những hiệp ước
ngày 23 tháng 7 và 29 tháng 7-1941 và hiệp ước 8-12-1941. Những hiệp
ước với những điều kiện như "thừa nhận cho Nhật có quyền đóng quân ở
miền Nam và trên toàn cõi Đông Dương với số quân không hạn chế; như
thừa nhận quyền sử dụng của quân đội Nhật ở các trường bay từ Nha
Trang, Đà Nẵng, Biên Hòa, Sóc Trăng, Siêm Riệp, Kompong trạch đến cả
Hải Phòng, Sài Gòn, và Cam Ranh. Lại còn bao nhiêu điều ràng buộc. Nào
nhà cầm quyền Pháp ở Đông Dương phải hợp tác với quân đội Nhật bằng
mọi phương tiện; nào nhà cầm quyền Pháp phải đảm bảo trật tự xã hội trên
toàn cõi Đông Dương để hậu phương Nhật được an toàn trong suốt thời kỳ
quân đội Nhật chiến đấu; nào nhà cầm quyền Pháp phải giúp mọi sự dễ
dàng cho việc hành binh, việc cung cấp lương thực và bố trí doanh trại cho
quân đội Nhật...
"Chữ nghĩa rành mạch, công khai và sang trọng là như thế. Và chúng
đã nộp cho Nhật nguyên năm 1940 từ tháng 10 đến tháng 12 là sáu triệu
đồng, đổ đồng mỗi tháng hai triệu đồng. Sang năm 1941 thì lên đến năm
mươi tám triệu đồng, đổ đồng mỗi tháng bốn triệu đồng. Năm nay và rồi
đây sẽ lại còn tăng... còn tăng nữa.
Như vậy không thể chỉ thấy ở Đông Dương Nhật lấn áp Pháp, mà phải
nói rằng quân Nhật đã hoàn toàn chiếm đóng Đông Dương, thống trị Đông
