chương ấy tôi lại bỏ đi. Tôi viết lại toàn tập Sóng gầm cho đến tháng chín
1960 thì lại đi thực tế.
Lần này tôi về Cảng Hải Phòng. Lối làm việc của tôi lần này cũng như
lần về Nhà máy xi măng. Tôi không sửa chữa gì Sóng gầm trong thời gian
này cả. Tôi chỉ đọc lại, mỗi ngày đọc một đoạn, và tôi đọc thêm các sách
lịch sử, tôi đi tìm những dấu vết di tích, những chuyện của các cuộc chiến
đấu chống xâm lăng, của phong trào cách mạng, của kháng chiến. Đi thực
tế về, tôi vào bàn viết ngay. Tôi lại về Yên Thế. Tôi lại viết trên cái giường
tre cũ, giải chiếu ngồi dưới đất, mắt trông ra những ngọn đồi, những cánh
đồng, những cụm rừng, những dòng suối vẫn còn như đầy đủ những con
người và không khí chiến đấu của Hoàng Hoa Thám trước đây, và của cả
chín năm kháng chiến vừa qua. Tôi lại viết và thấy như vẫn còn Nguyễn
Huy Tưởng ngồi ở trước mặt tôi bên cái bàn mà các con nhỏ tôi vẫn nhắc:
"Bàn bác Tưởng viết đấy!" chuyến anh lên nhà tôi sửa và viết lại Bốn năm
sau.
Gian đây có sẵn một bếp củi nhỏ. Đọc xong, tôi nhóm lửa lên sưởi và
đun nước uống, ăn khuya rồi đi ngủ. Giấc ngủ của tôi thường là sự hoạt
động, diễn biến mới của những nhân vật sắp tới. Nhưng tôi không vì thế mà
thấy mệt nhọc. Sự yên tĩnh và cái không khí khoáng đãng của bầu trời
khuya đã gội tắm cho giấc ngủ của tôi. Vừa phần tôi thấy tôi yên tâm, vui
sướng hơn và tin cậy hơn khi hết một chương và bắt đầu thêm chương mới.
Nhưng gần đến những chương cuối và bước vào mùa bức thì dần dần, tôi
thành một đô vật. Tôi lại phải viết cả tối, nhiều trưa không ngủ. Đỉnh đầu
tôi đã nhiều lúc mỏi tê, khi gội đầu tôi không dám cào mạnh vì đụng tay
vào thì làm nhức chói ghê gớm.
Nhưng rồi Sóng gầm đã tới đoạn chót. Thêm một đứa con của tôi gửi
vào cuộc đời! Thêm một phần máu thịt của tôi trả lại cho cuộc sống. Đúng
vào mùa thu 1940 đây, trên trại giam tập trung ở Hà Giang, tôi đương viết
