Còn Tú bây giờ lại thêm một sự choáng váng nữa: choáng váng vì thời
thế, vì chính trị.
Phải! Mặc dầu Tú không bao giờ dám thấy mình có đầu óc chính trị,
cũng như không bao giờ Tú nghĩ ngợi điều gì một cách gọi là hệ thống như
các nhà làm việc khoa học, thì nay Tú cũng phải chia từng mục xếp một,
hai, ba như sau:
Một là thật sự cái sự Pháp đã phải hàng Nhật. Phải hàng Nhật hết trận
này sang cuộc khác, hết đận này sang đận khác... Có đăng báo hẳn hoi. 22
và 25 tháng 9-1940 tràn vào Lạng Sơn. 26 tháng 9-1940 bỏ bom đổ quân
lên Hải Phòng... Tháng 12-1940 phải nghe Nhật cắt đất cho Xiêm. Ngày
25, 27 tháng 7-1941 để Nhật đổ bộ đóng nốt Sài Gòn...
Hai là có thật cái sự Nhật toàn quyền ở Đông Dương. Từ ngày 8 tháng
12 năm 1941, Nhật tuyên chiến với Mỹ, đánh tràn ra Thái Bình Dương, thì
có không biết bao nhiêu ký kết, bao nhiêu nghị định. Những kẻ ký thì nào
Tham mưu trưởng lục quân Nhật, nào Phó đô đốc toàn quyền Đông Dương,
nào đại tá hải quân Nhật vân vân. Để... chỉ để Nhật tha hồ... muốn làm gì
thì làm... muốn dùng thế nào, muốn lấy gì... tha hồ tha hồ!... tùy ý... tùy
ý!... Quá như là đất của Nhật, của nả của Nhật!...
Nhưng, thứ ba, thứ ba là trước cái cảnh tượng vừa diễn ra ở ôten kia
thì Tú lại phải ngờ ngợ như mình không được phép thấy là sự thật! Rồi đây
nếu được phép nghĩ đến nó và nói về nó, thì Tú chỉ được nghĩ, chỉ được tả,
chỉ được thuật lại đó chỉ là kịch thôi! Hoặc phải nghĩ hẳn rằng, phải nói hẳn
rằng: không có!
Giêsuma! Lạy Chúa tôi lòng lành vô cùng, làm sao mà Tú lại tưởng
tượng ra một việc, một cảnh như thế được?! Một cảnh, một việc nếu như
Tú có bị quỷ Satăng lấy kìm sống, kìm chín cặp lưỡi lôi ra, bắt không được
nói dối, thì Tú sẽ cứ xin là chịu hình phạt rất lâu để mà còn suy tính nghĩ
ngợi. Mặc dù Tú chắc chắn rồi đây khi Tú vừa Lâm chung, tuy đã xưng tội
