thể có được chiếc xe Model T của ông ta “với bất kỳ màu sắc nào cũng
được miễn là màu đen”. Cho đến cuối những năm 1950, hầu hết các doanh
nghiệp lớn ở khắp mọi nơi đều chọn con đường lấy sản xuất làm trọng.
Các nhà tiếp thị hoặc doanh nhân lão luyện ngày nay dễ cười khẩy trước
sự “thô mộc” của phương pháp tiếp cận theo định hướng sản xuất. Thực tế,
phải nói thẳng là tư tưởng của Ford là phương pháp phù hợp vào thời đó;
mục tiêu tối thượng là phải đơn giản hóa sản phẩm và giảm giá thành, trong
khi vẫn làm cho sản phẩm trở nên hấp dẫn hơn, là nền tảng của xã hội tiêu
dùng giàu có ngày hôm nay. Các sản phẩm từ nhà máy có chi phí thấp dần
dần làm cho càng ngày càng có nhiều hơn (hoặc theo một lối nói kỳ cục là
“giá cả bình dân”) những hàng hóa thuộc chủng loại ngày càng cao cấp hơn
cho những khách hàng trước đây đã bị loại khỏi thị trường. Sự hình thành
thị trường cho số đông cũng tạo ra mãi lực vốn không hề tồn tại trước đây,
dẫn đến những vòng quay bất tận – sản xuất với chi phí thấp hơn, tiêu thụ
nhiều hơn, thuê nhân công nhiều hơn, sức mua cao hơn, số lượng đơn vị sản
phẩm lớn hơn, chi phí đơn vị thấp hơn, tiêu thụ nhiều hơn, v.v... – theo
đường xoắn ốc đi lên liên tục, nếu không muốn nói là không hề bị đứt đoạn.
Xem xét quan điểm này, Henry Ford không phải là một kẻ ngồi trong
tháp ngà chỉ biết tư tưởng lấy sản xuất làm trọng: ông là một thiên tài sáng
tạo đã mở đường cho việc đưa dịch vụ đến cho những công dân bình
thường. Năm 1909, ông phát biểu rằng tôn chỉ của ông là “phổ chúng hóa
ô-tô”. Vào thời điểm ấy, đó là một mục tiêu dễ bị chế nhạo: chỉ những
người giàu mới có ô-tô. Tuy nhiên, điều này thì đã được chứng tỏ qua lịch
sử, chiếc Model T sản xuất hàng loạt, tung ra thị trường với chi phí rẻ hơn
nhiều so với những xe hơi trước đó, đã làm cho tôn chỉ “phổ chúng hóa ô-
tô” dần dần được hiện thực hóa. Cho dù hậu quả có tốt hay xấu, nhưng xét
về tổng thể thì tốt nhiều hơn xấu, thì chúng ta cũng đã được tận hưởng
“tiếng còi xe của quảng đại quần chúng”
3
do thế giới Ford mang lại.
Công cuộc công nghiệp hóa và cải cách hàng loạt không dừng lại ở lĩnh
vực sản xuất ôtô. Thời đó, nếu có nghiên cứu thị trường thì nó cũng không
thể dẫn đến chuyện nhiều sản phẩm khác, từ tủ lạnh đến máy nghe nhạc
