nhìn xa hơn con người và sự kiện. Phải nhìn vào cấu trúc bên trong hình
thành các hành động cá nhân và tạo ra các điều kiện để các loại sự kiện
hình thành. Như Donella Meadows (Một nhà nghiên cứu nổi tiếng tại MIT -
ND) diễn tả:
Một sự thấu hiểu (insight) thực sự khác biệt và sâu sắc là cách mà bạn
bắt đầu hiểu được hệ thống gây ra chính các hành vi của nó[9].
[9]. Donella H. Meadows, “Whole Earth Models and Systems” (Các
Hệ thống và Mô hình Trái đất toàn diện” tạp chí Co-Evolution Quarterly
(Hè 1982): trang 98 - 108.
Ý kiến tương tự này đã được diễn tả cách đây một trăm năm bởi một
nhà suy nghĩ hệ thống thuộc thời kỳ trước đây. Khi quyển Chiến Tranh Và
Hòa Bình đi được khoảng hai phần ba câu chuyện, Leo Tolstoy cắt ngang
câu chuyện về lịch sử của Napoleon và nước Nga dưới thời Nga hoàng để
suy ngẫm về lý do tại sao các nhà sử học nói chung thường không thể giải
thích nhiều (về những nguyên nhân của các sự kiện và biến cố lịch sử):
Mười lăm năm đầu tiên của thế kỷ mười chín xảy ra một phong trào
khác thường của hàng triệu người. Người ta từ bỏ cuộc sống thường ngày
của mình, chạy ồ ạt từ một phía của châu Âu đến phía bên kia; cướp bóc,
tàn sát lẫn nhau, vui mừng khi chiến thắng rồi lại tuyệt vọng; và toàn thể
dòng chảy cuộc sống bị biến đổi qua các hoạt động gấp gáp, tăng tốc rồi lại
từ từ chậm lại. Điều gì là nguyên nhân của các hoạt động đó, hay từ quy
luật nào nó phát sinh? Ý thức của con người tự hỏi.
Các nhà sử học, khi hồi đáp cho câu hỏi đó, đưa ra cho chúng ta thấy
hành động và lời nói của hàng tá người ở một trong những tòa nhà của
thành phố Paris, tổng hợp những hành động và lời nói đó bằng một từ -
cách mạng (revolution). Rồi họ cho chúng ta một tiểu sử chi tiết của
Napoleon, và một số người cụ thể có thiện ý hoặc ác ý với ông ta; về ảnh
