nhiều tác giả
Nguyễn Trãi
Bền gan nuôi chí lớn
Năm Ðinh Hợi (1407) tháng bảy, sau khi chiếm được nước ta, Trương Phụ
sai bọn Liễu Thăng, Lỗ Lân giải cha con Hồ Quý Ly và gia quyến, tướng tá
về Kim Lăng (Nam Kinh). Cha ông là Nguyễn Phi Khanh làm chức Tự
Khanh cũng bị bắt đem đi chuyến ấy. Ông và em là Nguyễn Phi Hùng lẽo
đẽo đưa cha đến ải Pha Luỹ (Hữu nghị quan), khóc lóc xin theo chân để
phụng dưỡng. Nguyễn Phi Khanh vẫy tay gọi Nguyễn Trãi, ứa nước mắt
nói:
- Con là người có học, có tài nên tìm cách rửa nhục cho nước, trả thù cho
cha, như thế mới là đại hiếu. Lọ là cứ phải theo cha khóc lóc mới là có hiếu
sao!
Nguyễn Trãi nghe rồi lạy hai lạy xin vâng lời.
Về đến Ðông Quan, quân Minh biết Nguyễn Trãi từng là triều quan của Hồ
Quý Ly bèn bắt điệu đến Án sát ty. Viên Thượng thư Hoàng Phúc coi cả Ðô
ty và Án sát ty đang nghị bàn công việc với viên Tổng binh Trương Phụ.
Thấy lính giải Nguyễn Trãi đến trước mặt, Trương Phụ giật mình, liền ghé
tai Hoàng Phúc nói nhỏ:
- Tên này mặt mũi khôi ngô rõ ra người có tài đức, văn hay học rộng, am
hiểu thư toán. Gân sức nó cứng rắn, chí nó không phải nhỏ, nếu không sớm
trừ đi, sau này tất sẽ là mối họa khôn lường.
Ðoạn, thét quân lôi ra chém. Hoàng Phúc cả cười, nhìn Nguyễn Trãi rồi bảo
với Trương Phụ rằng:
- Một tên học trò trói gà không chặt thế kia sao có thể là mối lo của nước
được! Tổng binh quá lo xa. Nay Giao Chỉ mới nhập vào bản đồ, việc phủ
dụ chiêu an để yên lòng dân man là việc trọng. Tha tội chết cho nó, giam
lỏng ở Ðông Quan, lấy danh lợi quan tước và vỗ về chiêu dụ là kế hay hơn
cả. Sau này, nếu nó không chịu qui phục, lại theo đảng nghịch, bấy giờ lấy
pháp luật mà trị tội cũng chưa muộn.
Trương Phụ cực chẳng đã đành nghe theo. Hoàng Phúc thả Nguyễn Trãi ra,
