nhiều tác giả
Nguyễn Trãi
Ði tìm minh chủ
Một hôm, theo lời mật hẹn với người em họ ngoại là Trần Nguyên Hãn bấy
giờ đang cầm đầu toán nghĩa quân ở Lập Thạch (Vĩnh Phú), Nguyễn Trãi
lẻn ra ngoại thành, lên Thuỵ Hương tục gọi là Làng Chèm (Từ Liêm, Hà
Nội). Ông vào ngồi đợi Hãn ở đền thờ Hy Khang đại vương Lý Ông Trọng.
Vừa lúc, Hãn giả là người bán dầu cũng đến. Hai anh em bàn tính:
- Bây giờ, người nổi binh dấy nghĩa thì nhiều nhưng đều là hạng tầm
thường cả. Ðến như Giản Ðịnh, Trùng Quang tuy là tôn thất xưng đế dựng
cờ vì không biết nắm quyền, chưa qua sông đã chặt cầu, giết hại đại thần
nên tốn sức mà không thành công. Nghe nói có ông Lê Lợi ở trại Lam Sơn,
đất Thanh Hóa là người có chí lớn, biết chiêu hiền đãi sĩ. Ai cũng bảo ông
là rồng vàng đang chờ hội mây mưa, ta nên tìm đến mà tôn phù.
Anh em gật gù đắc ý, bấm nhau đi nằm, chờ sáng mai cùng đi.
Hôm sau, mới tờ mờ sáng, hai anh em vội kéo nhau đi ngay. Trèo đèo lội
suối, trốn tránh quân Minh gần tháng trời thì đến trại Lam Sơn, xin ra mắt.
Trại chủ Lam Sơn tiếp đón ân cần và giữ lại làm khách trong nhà. Hai anh
em ở ít lâu, đêm ngày để tâm dò xét, vẫn chả thấy Lê Lợi đả động gì đến
chuyện dấy binh. Chỉ thấy Lê Lợi hay vắng nhà mà khách khứa bốn
phương vẫn ra vào tấp nập; dầu thắp, gạo ăn còn đầy kho vẫn thấy Lê Lợi
sai mua; cày cuốc đã đủ, đã nhiều vẫn thấy Lê Lợi sai người tìm thêm sắt.
Lại thấy Lê Lợi hay sai người đem lễ vật lo lót với quan quân Minh quanh
vùng. Bởi thế, Nguyễn Trãi và Trần Nguyên Hãn bụng rất phân vân.
Một hôm, nhà Lê Lợi có giỗ. Hai anh em có việc xuống bếp, bất ngờ gặp
Lê Lợi quần vén lên tận đùi đang ngồi thái thịt vừa thái vừa ăn chẳng ra
tinh tướng một vị thiên tử. Anh em đều thở dài bảo nhau:
- Ta lầm rồi!
Ðoạn bấm nhau hẹn ngày bỏ đi. Ðêm ấy, chợt thấy Lê Lợi xách gươm lén
ra khỏi nhà, Nguyễn Trãi và Trần Nguyên Hãn nghi hoặc bèn lẳng lặng
theo chân. Ðến núi Du Sơn, Lê Lợi lẻn vào một hang rộng có ánh đèn.
