14
Giả thử kế hoạch đánh úp Gia Định
của Nguyễn Trường Tộ được thi hành!
N
guyễn Trường Tộ viết bốn bản điều trần nhằm giải phóng Nam Kỳ
lục tỉnh bằng "đánh úp". Tiếc rằng đã mất ba bản, nay chỉ còn bản Bổ túc kế
hoạch đánh úp Gia Định, như ông đã viết: "Ngày trước tôi có bẩm ba tập,
nghĩ đi nghĩ lại mới thấy có nhiều đường lối có thể làm được. Có điều là
muốn suy nghĩ kỹ càng để cầu ổn thỏa"
Chúng tôi thiển nghĩ với bản điều trần Bổ túc này cũng tạm đủ để thấy
được phần lý luận áp dụng vào thực tế đương đại nhằm giải phóng Nam Kỳ
và canh tân đất nước của Nguyễn Trường Tộ; đồng thời cũng thấy sự quyết
tâm và cương trực của ông trong việc bày mưu và đích thân đánh úp Gia
Định.
Bản điều trần Bổ túc kế hoạch đánh úp Gia Định có thể chia làm hai
phần: một là giải phóng Nam Kỳ bằng ngoại giao; hai là bằng đánh úp.
Như chúng ta biết: đầu năm 1859, Pháp và Tây Ban Nha đánh chiếm
thủ phủ Gia Định (Sài Gòn); đầu năm 1861, Pháp và Tây Ban Nha đánh
chiếm dần thêm Biên Hòa, Định Tường, Vĩnh Long; ngày 5.6.1862, đại
diện ba nước Việt Nam - Pháp - Tây Ban Nha ký hòa ước Nhâm Tuất chủ
yếu bồi thường chiến phí (!) cho Pháp - Tây Ban Nha và cắt cho Pháp ba
tỉnh Gia Định - Biên Hòa - Định Tường làm thuộc địa; đầu năm 1867,
Nguyễn Trường Tộ cùng Giám mục Gauthier - Ngô Gia Hậu đi Pháp mua
công cụ và mời thầy dạy để mở trường kỹ thuật tại Huế theo yêu cầu của
Tự Đức; tháng 6.1867, Pháp cưỡng chiếm nốt ba tỉnh Vĩnh Long - An
Giang - Hà Tiên; đầu năm 1868, Nguyễn Trường Tộ hồi hương; năm 1870,
