nước thường làm. Lúc đầu họ không có ý đi cướp nước ngoài. Nếu những
yêu sách của họ được thỏa mãn, họ sẽ chấm dứt những hành động gây
hấn...
Hiện nay quân Pháp đã chỉnh cư thành Gia Định và các phủ huyện
thuộc hạt, họ đào kinh đắp lũy trừ kế lâu dài để tỏ ra không chịu đi, như hổ
đã về rừng, rồng đã xuống biển. Bây giờ như ta muốn cố thủ thành trì đợi
cho họ tê liệt thì thật chẳng khác nào muốn quét sạch lá rừng, tát cạn nước
biển. Không hòa mà chiến, khác nào như cứu lửa đổ thêm dầu, không
những không cứu được mà còn cháy nhanh hơn nữa.
Tôi thường nghiên cứu sự thay thế trong thiên hạ mà biết rằng hòa với
Pháp là thượng sách. Hơn nữa ở châu Âu việc võ bị chỉ có nước Pháp là
đứng hạng nhất, hùng mạnh nhất không thua ai cả... Thật đúng như sách
Doanh hoàn chí lược đã chép vậy.
Nếu như ngày kia Pháp đưa quân đến thì việc vượt biển cũng như đi
trên đất bằng, trèo non như đi trên đường bộ. Nước ta tựa núi kề biển, địa
thế như một con rắn dài. Nếu họ dùng hỏa thuyền chia nhau đánh cắt các
tỉnh dọc bờ biển, lại cho các tàu đậu ngoài cửa sông lớn để triệt sự vận tải
đường biển của ta, lại cho một đạo quân đóng giữ ở Hoành Sơn để chặn
đường tiếp tế bằng đường bộ và cắt đường qua lại của đội quân Cần
Vương, rồi lại đổ bộ tiến đánh các chỗ xung yếu...
Quân lính của ta lại chuyên dùng gươm dao gậy gộc, không thạo súng
ống, dù phục binh gài bẫy, nhưng trận đồ như vậy chỉ hợp cho những tình
thế không cấp bách, chỉ đánh được gần chứ không đánh được xa...
Hơn nữa họ đã lão luyện chiến trận, những phương pháp của Đông
phương như dụ địch, kiêu binh, địa lôi, hỏa công, sập hầm, thuốc độc họ
đều biết cả... Huống chi việc thắng bại lại do ở nhuệ khí. Họ từ xa đến dấn
thân vào chỗ chết với khí thế một ra đi là không trở về...
Theo binh pháp, muốn cố thủ phải có hai điều kiện: một là thành trì,
hai là nhân tâm. Lúc địch mới đến thì phải gấp rút chặn những chỗ xung
yếu mà đuổi nó đi. Nếu kẻ địch đã thọc sâu vào cứ điểm, thì phải có thành
cao hào sâu để hãm kẻ địch mệt mỏi. Đó là thượng sách. Ngày nay quân
Pháp có hỏa thuyền để vận tải thì việc vượt muôn dặm cũng bằng chèo một
