tiêu diệt nổi đạo, mà trái lại được đạo cảm hóa. Vì sao vậy? Vì phàm vật gì
có sức lớn mà lại có gốc nguồn thì càng bị quấy rối di động càng xuất hiện
mãi mãi không cùng. Như nước và lửa, có ai có thể múc hết nước, dập tắt
hết lửa?
Đạo Công giáo đã thịnh hành từ Đại Tây, Tiểu Tây rồi dần dần chuyển
qua Đông nam. Và đã 300 năm nay cũng bị các nước ở đấy ngăn trở sát hại
như ở phương Tây trước kia. Thế mà người theo đạo ngày càng đông. Theo
thống kê ở Trung Quốc thời Minh đạo đã có hơn 60 vạn. Còn như người
nước ta, Nhật Bản, Cao Ly, Miến Điện, Thiên Trúc, Ba Tư, Tây Tạng,
Hung Nô, Lữ Tống và các đảo ở ngoài bể thì không kể trong số này. Càng
cấm mà người theo càng đông là vì sao vậy? Vì rằng tạo vật quý trọng sự
sống vô cùng, thường hay phù trợ những người bị mưu hại.
Giáo dân cũng do tạo vật sinh dưỡng và đạo giáo cũng do tạo vật bảo
dưỡng, huống chi giáo dân cũng chỉ là một thành phần của nhân dân trong
nước? Trong số đó nếu có kẻ bội nghịch chẳng qua cũng chỉ một phần
nghìn phần trăm mà thôi, tại sao không minh xét, mà cứ đổ riết cho tất cả là
nghịch? Do đó mới coi những người theo đạo vô luận lớn bé trẻ già, trung
nịnh trí ngu điều đáng xua đuổi sát hại như chim non chuột thối.
Nói tóm lại, bất kỳ trong đạo giáo nào, hễ ai phản nghịch loạn thường
đều là người đắc tội trong tôn giáo, cứ áp dụng hình pháp không tha để cho
đạo giáo được trong sạch. Còn ai yên phận tuân theo pháp luật thì để cho
họ tự nhiên có hại gì đâu? Đồng hành mà không nghịch nhau là được, cần
gì bắt phải nhất tề những cái mà tạo vật không thể nhất tề, cũng không cần
thiết phải nhất tề, để làm tổn thương hòa khí? Kính mong đại nhân ra sức
hồi thiên đem lòng hiếu sinh bắc cầu cho kiến qua để được cùng với trời đất
góp phần ích dụng. Nói một tiếng khiến giáo dân được mang ơn một phần"
Bài viết về Tự do tôn giáo của Nguyễn Trường Tộ cách nay 150 năm,
mà chúng ta thấy như theo đúng giáo lý của Công đồng Vatican II, đồng
thời thấm nhuyễn tinh thần hội nhập văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc.
Nguyễn Trường Tộ nhiệt thành "trung quân ái quốc", nhưng với tư cách
