tâm đến. Đấy chính vì muốn cho con người được mở rộng thêm tri thức,
làm sáng tỏ thêm cái tinh anh của trời đất, tức là phú cho loài người một
nguyện vọng không cùng, khiến loài người phải tìm kiếm những điều mới
lạ hay ho. Tạo vật lại sợ con người yên phận thủ thường không chịu qua lại
với nhau, nên về đất đai mới sinh ra có thổ nghi khác nhau, tốt xấu khác
nhau để nhân đó giao thông qua lại với nhau, để người biết trước bày kẻ
biết sau, để dã man biến thành văn minh, để giúp vào những việc mà tạo
hóa chưa kịp làm, để nêu rõ cái công dụng kỳ diệu của linh tính con người.
Nếu để cái thấy, nghe, ăn, nghỉ của con người, chỉ biết tuân theo tự
nhiên như loài vật không có linh tri linh giác mà không giao cho con người
quyền điều khiển vận hành thì làm sao phân biệt được con người linh hơn
muôn vật? Vì vậy ở trên lục địa năm châu lại có biển lớn bao bọc bốn phía,
có các sông lớn thông suốt trong các châu, nối liền các đồng bằng để xe
thuyền đi lại, nhưng cũng có những hang núi cản đường, đèo ải chắn lối,
khiến con người phải tự khai đường để thông đến những chỗ đất đai có của
báu. Ở trên mặt đất, sự sắp xếp kỳ diệu của tạo vật như vậy rất nhiều không
thể kể xiết.
Nói tóm lại, loài người chúng ta có chung một trời che, chung một đất
chở, chung một mặt trời chiếu, chung một mặt trăng soi, một không khí đầy
tràn, một hơi nóng ấm áp, một thứ nước thấm nhuần, một ngọn gió mát mẻ,
do một lý chi phối tất cả, do một tính chất đồng như nhau tất cả... buổi đầu
do một mà sinh ra cuối cùng lại hợp lại làm một mới thành tựu cái công
dụng to lớn của cả trời đất. Xem đấy thì chúa tạo vật không nỡ để cái lý lẽ
lớn lao của trời đất cuối cùng phải đến chỗ bế tắc, cũng không nỡ để cho
cái dùng hằng ngày của loài người cuối cùng không phát triển được, nên đã
bày ra nhiều cách để mở mang trí tuệ, dìu dắt nhau tiến lên con đường đại
đồng... Trước đây 3.500 năm, phương Đông là nơi đầu tiên đã khai phá
được cái phong khí thô sơ thuần phác, mà làm được hàng trăm công việc,
cho đến thời trung cổ thì càng ngày càng thịnh. Lúc bấy giờ, phương Tây
đang còn ở trong giai đoạn mông muội dã man, cho nên các rợ miền Tây
Bắc phương Đông thường hay đến xâm chiếm các nước phương Tây. Do
đó, phương Tây đã tiêm nhiễm được văn hóa phương Đông. Rồi nhân nạn
