10
Các đại thần của triều Tự Đức rất
lúng túng trước tình thế nguy ngập
của đất nước
N
hững bản điều trần của Nguyễn Trường Tộ đệ đạt lên triều đình Tự
Đức đều nhằm mục đích góp ý vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc,
mà cụ thể đương thời trước mắt là cứu quốc và canh tân xứ sở, tức chống
Pháp xâm lăng và cải tiến xã hội dân tộc về mọi mặt. Chính quyền Tự Đức
phải ban hành những quyết định sinh tử, sinh tử cho cả dân tộc. Lục bộ (lại-
lễ-hình-hộ-công-binh) phụ trách nền hành chính và tư pháp. Viện cơ mật
trực tiếp giúp nhà vua trong sứ mạng điều khiển quốc gia, ban hành những
sắc dụ đối nội đối ngoại. Ta hãy tìm hiểu một số nhân vật trọng yếu của
Viện cơ mật khi ấy:
Phan Thanh Giản trước khi đi Pháp (1833) mưu việc chuộc lại ba tỉnh
Biên Hòa - Gia Định - Định Tường, sử Thực lục ghi: "Tự Đức lại hỏi Phan
Thanh Giản rằng: Khanh trước đây chuyên ý bỏ ba tỉnh ấy, hẳn là đã cân
nhắc nặng nhẹ mà làm, hay có ý gì khác? Thưa rằng: thần xem thời thế đã
kỹ, không làm thế không được. Nay thần vâng mệnh đi xứ, việc thành hay
không thành là do ở hai nước kia (Pháp và Tây Ban Nha), thần chỉ biết hết
lòng hết sức mà thôi.
Vua chảy nước mắt đoái bảo các quan rằng: đất ấy, nhân dân ấy, là
công lao của triều trước họp tập, mở mang để lại..."
Tháng 2 năm Giáp Tý (1864), sử Thực lục ghi: "Sứ bộ sang Tây về tới
Kinh, vua cho Phan Thanh Giản lãnh Thượng thư bộ Lại, Phạm Phú Thứ
