hai gì cả, lao thẳng vào đám cỏ. Một cơn gió nổi lên: những ngọn cỏ cong
mình, ngả xuống mỗi cái một kiểu. Những ngọn này, ngoan ngoãn và
nhanh nhẩu, rạp xuông đất; những ngọn khác thì cứng đầu cứng cổ rung
rung và khua những thân cành mảnh dẻ của chúng, bé xíu như một con
chim sẻ. Những trái tầm xuân, vàng, ửng đỏ, nung chín dưới ánh mặt trời
như đất sét nung lửa, lảo đảo trên bụi cây. Tấm mạng nhện bị "chủ" bỏ từ
lâu, rung rinh trước gió. Những chiếc lá khô, những mẩu vỏ cây nho nhỏ bị
giắt vào đó và một góc mạng nhện trĩu xuống dưới sức nặng của một trái
hạt dẻ trông như một chiếc lưới bị sóng bể đánh dạt vào sau khi người đánh
cá đã chết.
Mênh mông vô tận là những đất đai và những cánh rừng kia! Cơ man
nào là thước đất không thể đo xuể, ở đó cuộc sống đang trị vì! Cơ man nào
là buổi bình minh còn rực rỡ hơn buổi hôm nay mà anh, Rô-đim-xép,
không hề biết đến ! Cơ man nào là những trận mưa rào, tiếng chim kêu, gió
mát và sương đêm! Cơ man nào lao động! Ôi! Vui biết mấy là những giờ
anh đi làm về, nghe vợ anh hỏi với một vẻ nghiêm nghị nhưng bên trong có
chiều âu yếm: "Ăn bây giờ chứ?". Và trong hơi ấm thanh bình của gian nhà
gianh, anh ngồi ăn khoai tây nghiền tưới dầu; anh nhìn con, nhìn hai bàn
tay rám nắng của vợ. Đời còn dài... Biết thế nào mà nói? Bởi vì rất có thể
lát nữa, chỉ trong năm phút thôi, nó sẽ chấm dứt. Thế mà có đến hàng trăm
người lính đang nằm kia, cũng như anh ta, nghĩ đến nhà, đến vợ, đến con;
đang nằm ngắm trời, ngắm đất, ngắm cây cối, bụi cỏ; đang nằm hít thở
hương thơm buổi sáng. Trên đời không có gì đẹp bằng mảnh đất này.
I-nha-chi-ép mơ màng nói với một đồng chí:
- Một lần mình đã nghe thấy hai ông trung úy cao xạ pháo nói với nhau,
họ bảo: thế là chúng mình bước vào chiến tranh, vậy mà chung quanh ta là
vườn tược, là chim hót, cứ hình như công việc của chúng ta không dính
dáng gì đến chúng. Còn mình, mình nghĩ như thế này. Không phải như vậy.
Hai cái ông trung úy ấy, họ không hiểu thực chất vấn đề. Chiến tranh đã
không tha bất cứ cái gì. Này nhé, ngựa chẳng hạn, chúng nó cũng đau khổ.
Hoặc là, mình còn nhớ, khi chúng ta ở Rô-ga-sép. Ở đấy, lúc còi báo động,
bọn chó chẳng chạy rúc hết cả vào các hầm chứa đấy hay sao? Mình đã để
