thái dương đau buốt là do cái mùi băng phiến nồng nặc xộc vào hai lỗ mũi,
tai lão ù lên vì những tiếng nhai ầm ĩ của những tên lính kia.
Trong lúc đó, những chiếc xe sơn đen vẫn không ngừng chạy trong đám
bụi vàng và xám; những tên lính Đức hom hem trong những đơn vị mới tới
nhảy ào xuống đất qua thành cao của những chiếc xe vận tải, không chờ
buông ván sau xe xuống và móc thang vào. Chúng xông vào những ngôi
nhà trắng, những vườn quả, vườn hoa, những nhà để xe và sân nuôi gà vịt.
Về đến nhà, Cô-ten-cô dừng lại ở ngoài thềm. Cái bàn tiệc linh đình lão
dọn ngày hôm trước đã bị người ta nôn mửa lên, nhem nhuốc hoen ố cả;
những cái vỏ chai đổ nghiêng ngả nằm la liệt trên đó. Lính Đức say nhè qua
lại trong các buồng. Một tên đang cầm que cời cời chọc chọc trong lòng cái
lò to đen ngòm. Một tên khác, đứng lên một cái ghế đẩu, lấy những chiếc
khăn tay thêu còn mới tinh mà chiều hôm trước người ta vừa phủ lên những
tượng thánh. Nhìn thấy Cô-ten-cô, nó nháy mắt và tuôn ra một tràng tiếng
Đức. Từ dưới bếp, vọng lên tiếng nhai chem chép: bọn Đức đang ngốn mỡ,
táo, bánh mì. Cô-ten-cô bước vào gian buồng ngoài. Vợ lão ngồi đó, trong
bóng tối, gần cái thùng nước. Vợ lão đó, âm thầm, ngoan ngoãn và nhu mì,
người vợ không bao giờ cãi lại, không bao giờ nói một câu xúc phạm đến
lão.
- Mô-tơ-ri-a, Mô-tơ-ri-a khốn khổ của tôi. - Lão nói rất khẽ.
Đột nhiên, lão ngừng lời như bị thôi miên vì tia mắt nhìn trong sáng của
vợ lão.
- Tôi muốn mang ảnh các con tôi đi, - mụ ta nói, giọng lạc hẳn - nhưng
đêm qua ông đã xé tan và ném vào lò cả.
Và mụ đi khỏi ngôi nhà đã bị điếm nhục.
Cô-ten-cô ở lại trong gian buồng ngoài tranh tối tranh sáng. Lão nhìn
thấy tên cu-lắc người Ét-tô-ni đi ngang qua mặt lão, y mặc áo da cừu đỏ
viền lông thú, miệng nhai chem chép, có vẻ thú vị khoái chá... Và lão thấy
bà Ma-ri Sê-rê- nít-sen-cô cũng hiện lên chói lọi trong một vầng hào quang,
với những mớ tóc xám xõa trước gió, người rực sáng vì ánh lửa của một
đám cháy, và một lần nữa lão lại ghen tị với bà cụ già. Không phải vì cuộc
đời của bà ta nữa, mà vì cái chết cao cả của bà ta... Trong khoảnh khắc, lão
