đề đó lại chưa bao giờ được mong muốn hay được suy nghĩ thoả đáng, trông bề
ngoài đối với họ mang một tính chất nguyên thủy. Người ta coi chúng là tính
hoang dã vốn có từ bản chất của cảnh quan, trong khi chúng là kết quả của một
chuỗi những sáng kiến và những quyết định vô ý thức.
Nhưng ngay cả những phong cảnh khô khốc nhất của châu Âu cũng mang
một trật tự mà Poussin
là người diễn đạt vô song. Hãy lên vùng núi mà xem:
hãy chú ý sự tương phản giữa các sườn núi dốc đứng và các dải rừng; cảnh các
dải rừng được xếp bên trên các đồng cỏ, sự đa dạng của các sắc màu do một
chất thực vật nào đó tùy theo ở nơi trống trải hay ở sườn dốc mà vượt trội lên -
cần phải từng đi sang châu Mỹ để biết được rằng nét hài hòa tuyt diệu ấy, tuyệt
nhiên không phải là một biểu hiện tự phát của thiên nhiên, là kết quả của
những hòa nhịp được tìm kiếm lâu dài trong một quá trình cộng tác giữa cảnh
quan và con người. Con người khâm phục một cách ngây thơ dấu vết những
công trình quá khứ của chính mình.
Ở phần châu Mỹ có người cư trú, trên miền Bắc cũng như dưới miền Nam
(ngoại trừ các cao nguyên trên rặng núi Andes, Mexico và vùng Trung Mỹ, ở
đó dân cư dày đặc và bền vững hơn khiến chúng gần gũi với tình thế châu Âu)
chúng ta chỉ có sự lựa chọn giữa một thiên nhiên bị chế ngự không thương tiếc
đến mức biến thành một nhà máy giữa trời hơn là một vùng nông thôn (tôi
nghĩ tới những cánh đồng mía ở đảo Antilles và những cánh đồng ngô ở Corn -
belt) và một thiên nhiên khác vốn - giống như thiên nhiên mà lúc này tôi đang
nhìn ngắm - đã bị con người chiếm lĩnh đủ lâu để mà tàn phá, nhưng còn chưa
đủ lâu để một cuộc chung sống chậm chạp và liên tục nâng con người lên
thành tầm cảnh quan. Trong những vùng ngoại vi của São Paulo, cũng như về
sau trong bang New York, Bang Conecticut và kể cả dãy núi Rocheuses, tôi
học được cách làm quen với một thiên nhiên bạo liệt hơn bên chúng ta, do thưa
người và ít được trồng trọt hơn, song lại thiếu đi cái chất xanh tươi thật sự:
không phải là hoang dã mà là xuống cấp.
Những vùng đất bỏ hoang rộng bằng những tỉnh, con người ngày xưa và
cách đây chẳng bao lâu đã chiếm được; rồi họ bỏ đi đến những nơi khác. Sau
