đặt trực tiếp lên một thanh trục gắn liền với hai bánh xe gỗ đặc, không có ổ
trục. Con vật kéo kiệt sức cố thắng kháng cự lực ma sát chói tai của trục xe trì
kéo thùng xe, nhiều hơn là đưa cả chiếc xe tiến lên.
Vậy nên, các con đường mòn là hậu quả hết sức ngẫu nhiên của độ cao thấp
do tác động lặp đi lặp lại của những con vật, những chiếc xe bò, những chiếc
xe tải gần như đi về cùng một hướng, nhưng mỗi loại lại tùy theo sự ngẫu
nhiên của các cơn mưa, các vụ sụt lở đất, hay cây cỏ mọc phát triển, tìm cách
soi được lối đi thích hợp nhất với hoàn cảnh: mạng lưới rối rắm những khe sâu
và những sườn dốc trơ trụi, đôi khi chụm lại và khi đó thì rộng đến trăm mét,
như một đại lộ giữa rừng sâu khiến tôi nhớ tới những con đường di chuyển gia
súc ở vùng Céventes, hay tản ra bốn phía chân trời mà ta không bao giờ biết
được trong số những sợi chỉ của Ariane
ấy, cần phải men theo sợi nào đây để,
sau chừng ba chục kilomet tiến lên trong nhiều giờ đầy hiểm nguy, không bị
lạc vào giữa những bãi cát hay những đầm lầy. Vào mùa mưa, những con
đường mòn bị biến thành những dòng kênh lầy bùn, không thể nào đi qua,
nhưng sau đó, chiếc xe tải đầu tiên vượt qua được đào lớp đất sét thành những
rãnh sâu ba ngày sau đã khô lại chắc và rắn như xi măng. Những chiếc xe đi
theo sau không còn cách nào khác là lựa cho các bánh xe đi vào những đường
hẻm ấy và cứ thế mà đi tới, điều này là có thể được với điều kiện khoảng cách
giữa các bánh xe và độ cao của cầu xe bằng với chiếc đi trước. Nếu như
khoảng cách các bánh xe bằng nhau và sàn xe thấp hơn thì sống trâu của con
đường bất thình lình nâng bổng ta lên, chiếc xe bị treo trên một bệ đất rắn mà
ta buộc phải dùng cuốc để phá đi. Nếu như khoảng cách các bánh xe khác đi
thì phải lăn bánh suốt cả ngày, một bên bánh tì vào một sườn rãnh sâu, bên kia
nhấc bổng lên, đến nỗi xe có nguy cơ đổ nghiêng bất kỳ lúc nào.
Tôi vẫn còn nhớ một chuyến đi mà René Courtin đã hy sinh chiếc xe Ford
mới của anh. Jean Maugué, anh ấy và tôi dự định đi thật xa cho đến nơi nào xe
còn đi được. Chặng đường kết thúc cách São Paulo 1.500 kilomet, trong túp
lều của một gia đình Anh-điêng Karaja trên bờ sông Araguaya; khi quay về, lò
xo phía trước bị gãy, chúng tôi lăn bánh 100 kilomet với khối động cơ tì trực
tiếp trên trục bánh xe, rồi trong 600 kilomet nữa khối động cơ được đỡ bằng
