cái kia, và một xã hội giàu có mà quá đông người không tự đầu độc mình trong
cái sự đông người đó, giống như những con mọt gạo đã có thể loại nhau từ xa
bằng những nọc độc của chúng, trước khi cạn hết chất dinh dưỡng.
Phải hết sức ngây thơ hay là đầy ác ý mới nghĩ rằng con người lựa chọn các
tín ngưỡng độc lập với những điều kiện sống của họ. Các hệ thống chính trị
còn lâu mới xác định hình thái tồn tại của xã hội, chính các hình thái tồn tại
cung cấp một ý nghĩa cho những hệ tư tưởng biểu hiện chúng: những dấu hiệu
ấy chỉ tạo thành một ngôn ngữ khi hiện diện những đối tượng gắn liền với
chúng. Vào thời điểm này, những sự hiểu lầm giữa phương Tây và phương
Đông trước hết mang tính chất ngữ nghĩa học: những công thức mà chúng ta
mang đến đó bao hàm những cái được biểu đạt không hề có hay có nghĩa khác.
Ngược lại, nếu như có khả năng là các sự vật biến đổi, thì đối với các nạn nhân
của nó chẳng quan trọng gì mấy việc sự biến đổi ấy phải diễn ra trong những
khuôn khổ mà chúng ta cho là không thể chịu đựng nổi. Họ sẽ không cảm thấy
trở thành nô lệ, mà ngược lại được giải phóng, được đạt tới lao động cưỡng
bức, có miếng ăn hạn chế và tư tưởng bị chỉ huy, bởi đối với họ đấy sẽ là
phương tiện lịch sử để có được việc làm, có cái ăn và được nếm náp một đời
sống trí tuệ. Có những dạng thức chúng ta ngỡ là bị tước đoạt sẽ tiêu tan trước
sự hiển nhiên của một sự thật được dâng hiến và cho đến tận lúc ấy đã bị chính
chúng ta phủ nhận, nhân danh vẻ bề ngoài của nó.
Vượt ra ngoài những phương thuốc chính trị và kinh tế có thể hình dung
được, bài toán do sự đối mặt giữa châu Á với châu Mỹ nhiệt đới đặt ra vẫn là
bài toán về việc gia tăng dân số trong một khoảng không gian hạn chế. Làm
sao có thể quên rằng về mặt này, châu Âu giữ một vị trí trung gian giữa hai lục
địa? Ấn Độ đã tấn công vào bài toán về số lượng này 3.000 năm nay bằng
cách, với hệ thống đẳng cấp, tìm kiếm một phương cách biến số lượng thành
chất lượng, nghĩa là tách biệt các nhóm người ra để cho phép họ chung sống
bên nhau. Thậm chí nó còn nhận thức vấn đề theo những quan hệ rộng lớn
hơn: mở rộng vấn đề quá tầm mức của con người, tới mọi hình thái của cuộc
sống. Quy tắc ăn chay cũng bắt nguồn từ cùng một mối bận tâm như của chế
độ các đẳng cấp, như là cách ngăn các nhóm xã hội và các loại động vật giẫm
