xổm, giữa những tấm da hươu, vải bông, những quả bầu khô, những tấm lưới,
những vun rơm rạ, được bày đặt, dồn đống, treo mắc khắp nơi mỗi nơi một
thứ. Trong các góc nhà là những chiếc vại lớn đựng nước có trang trí, đặt trên
giá đỡ có chạc ba chân, một đầu chạc được chôn xuống đất, và đôi khi được
chạm trổ.
Xưa kia, đây từng là “những nhà dài” theo kiểu của người Iroquois
; do
hình thù bề ngoài của chúng một vài nhà vẫn còn xứng với tên gọi đó, nhưng
những nguyên do dồn tụ nhiều gia đình thành một cộng đồng lao động nay đã
không còn quan trọng; không còn, như ngày xưa, tục cư trú bên nhà vợ, các
chàng rể cùng vợ tập trung ở nhà bố mẹ vợ nữa.
Vả chăng, ta thấy đã xa xôi lắm với quá khứ trong cái xóm ấp khốn khổ này,
nơi dường như đã biến mất cả cái cảnh phồn vinh mà 40 năm trước nhà họa sĩ
và nhà thám hiểm Guido Boggiani từng gặp được trong hai lần lưu trú tại đây
vào năm 1892 và 1897, đã để lại những tư liệu dân tộc học quan trọng, một bộ
sưu tập hiện còn ở Rome và một bản nhật ký hành trình thật đẹp. Cư dân của
ba trung tâm không vượt quá 200 người, sống bằng nghề săn bắn, hái lượm quả
rừng, chăn nuôi mấy con bò và gia cầm và bằng việc trồng trọt những nương
sắn nhỏ nhìn thấy ở phía bên kia con suối độc nhất chảy dưới chân thềm đất;
chúng tôi thay nhau xuống con suối tắm rửa qua quýt giữa đàn muỗi và múc
một thứ nước màu trắng đục có vị hơi ngọt.
Ngoài công việc tết bện rơm, dệt những chiếc thắt lưng bằng sợi bông dành
cho đàn ông, và dập tiền kim loại - thường bằng nikel hơn là bằng bạc - để làm
những chiếc đĩa tròn và những đoạn ống rỗng để xâu vào các vòng cổ, thì nghề
gốm sứ là hoạt động chủ yếu. Phụ nữ nhào trộn đất sét sông Rio Pitoko với
những mảnh thủy tinh giã vụn, cuộn cái chất bột nhão đó thành những sợi chạy
xoắn lên và vỗ nhẹ cho chúng gắn lại với nhau cho đến khi vật dụng được hình
thành; khi còn ướt, nó được trang trí hoa văn bằng cách ấn sâu những sợi dây
nhỏ, và sơn bằng một thứ gỉ sắt tìm được trong vùng. Sau đó, nó được đem
nung giữa trời; tiếp đến chỉ còn việc tiếp tục trang trí nóng bằng hai loại nhựa
đun chảy: màu đen của pau santo; màu vàng trong suốt của angico; khi đồ vật
