nóng nực này, phải giữ sức cho đàn ngựa và tận dụng không khí mát mẻ của
buổi đêm. Chúng tôi đi trên đường mòn dưới ánh trăng, hãy còn ngái ngủ, mỏi
nhừ và run rẩy; từng giờ chờ bình minh lên trong khi đàn ngựa thì cứ vấp
bước. Khoảng 4 giờ sáng chúng tôi tới Pikoto, nơi trước đây Cơ quan Bảo vệ
người Anh-điêng có một trạm quan trọng. Nay chỉ còn đúng ba căn nhà đổ nát
vừa đủ chỗ cho chúng tôi treo võng. Con sông Rizto Pitoko lặng lẽ chảy; xuất
hiện từ khu đầm lầy, mấy kilomet sau nó lại mất hút vào đó. Con sông có nước
theo mùa của đầm lầy này, không có nguồn cũng chẳng có cửa thoát, là nơi trú
ngụ của một quần thể cá piranha
, vốn là mối đe dọa với kẻ bất cẩn, nhưng
không hề ngăn người Anh-điêng cẩn trọng đến tắm rửa và lấy nước. Bởi vẫn
còn mấy gia đình sống rải rác trong đầm lầy.
Từ nay, chúng tôi ở ngay giữa đầm lầy: lúc thì là những lòng chảo ngập
nước nằm lọt giữa những đỉnh cao có cây mọc, lúc thì là những vũng bùn rộng
lớn không có cây cối. Ở đây cưỡi bò tốt hơn là ngựa, vì con vật nặng cân, được
điều khiển bằng một sợi dây luồn qua chiếc vòng mắc vào mũi, nếu có đi chậm
thì lại chịu đựng tốt hơn kiểu đi khó nhọc trong đầm lầy, thường phải ngập tới
ức.
Chúng tôi ở trên một đồng bằng có lẽ trải dài đến tận con sông Rio
Paraguay, bằng hẳng đến nỗi nước không thoát đi được, thì vừa lúc nổ ra một
cơn dông dữ dội tôi chưa từng gặp. Chẳng có nơi nào để có thể trú ẩn, nhìn đến
hút tầm mắt không hề thấy một bóng cây; không còn cách nào khác hơn là cứ
tiến bước, ròng ròng ướt sũng cả người lẫn vật, trong khi sét đánh xuống bên
tay phải rồi bên tay trái như pháo binh bắn chặn. Sau hai tiếng đồng hồ thử
thách, mưa tạnh; ta bắt đầu nhìn thấy những hạt chậm rãi trôi trên đường chân
trời như vẫn thấy ngoài biển khơi. Nhưng ở phía cuối đồng bằng đã hiện ra
một dải bờ đất sét cao vài mét, và trên đó khoảng chục túp lều in hình trên nền
trời. Chúng tôi đã tới Engenho, gần Nalike, nhưng chúng tôi đã quyết định ở
lại đây hơn là trong thành phố thủ phủ cũ, nơi năm 1935 chỉ có năm túp lều.
Đối với người quan sát hững hờ, các xóm này chẳng khác mấy các xóm
nông dân Brésil ở gần đấy nhất, do thổ dân ăn mặc cũng giống hệt, và thường
