Liệu có thể coi cấu trúc phức tạp này là một hệ thống gắn kết chặt chẽ, gồm
ba đẳng cấp có tôn ty và hai nửa đẳng cấp cân đối với nhau? Có khả năng như
vậy. Cũng rất đáng phân biệt hai hình thái này và coi một hình thái này là lâu
đời hơn hình thái kia. Trong trường hợp đó, cho cái nào là có trước thì cũng sẽ
không thiếu lý lẽ.
Vấn đề chúng ta quan tâm ở đây thuộc loại khác. Dù việc tôi mô tả hệ thống
của người Guana và hệ thống của người Bororo có vắn tắt đến đâu (tôi sẽ quay
lại công việc này ở phần sau, khi kể về thời kỳ sống với người Bororo) rõ ràng
là trên bình diện xã hội học nó trưng ra một cấu trúc tương tự với cấu trúc mà
tôi đã rút ra được trên bình diện phong cách học khi nói về nghệ thuật
Caduveo. Chúng ta luôn luôn đứng trước một đối nghịch kép. Trong trường
hợp thứ nhất, trước tiên là đối nghịch của một tổ chức tam phân với một tổ
chức nhị phân, một cái bất đối xứng với một cái đối xứng; và, thứ hai, là đối
nghịch giữa các cơ chế xã hội, một số dựa trên sự tương hỗ và một số khác dựa
trên tôn ty. Nỗ lực để trung thành với những nguyên lý trái ngược nhau ấy đưa
đến những sự phân chia và tái phân chia nhóm xã hội thành những phân nhóm
liên minh và đối nghịch với nhau. Giống như một tấm huy hiệu, tập hợp trên
bề mặt của nó những khả năng tiếp nhận từ nhiều tuyến, xã hội thành ra bị đẽo,
cắt, phân chia và chặt ra. Chỉ cần nhìn sơ đồ một ngôi làng Bororo (tôi sẽ giới
thiệu sau đây) để nhận ra rằng nó được sắp xếp theo một hình vẽ Caduveo.
Như vậy, mọi việc diễn ra tựa như do phải đứng trước một mâu thuẫn trong
cấu trúc xã hội của họ mà người Guana và người Bororo đã đi tới chỗ giải
quyết mâu thuẫn đó (hay là che giấu nó) bằng những phương sách thuần túy xã
hội học. Có lẽ trước đó họ đã từng có các phần nửa trước khi rơi vào ảnh
hưởng của người Mbaya, và như vậy phương tiện đã nằm sẵn trong tay họ;
cũng có thể về sau họ đã sáng tạo - hoặc đã vay mượn của những người khác -
các phần nửa, bởi tính cao ngạo quý tộc ít rõ nét hơn ở những người dân tỉnh
lẻ; như vậy ta có thể nghĩ đến những giả thiết khác. Người Mbaya không có
được giải pháp này, hoặc là do họ đã không biết đến nó (điều này không có khả
năng) hoặc, đúng hơn, nó không phù hợp với tính cuồng tín của họ. Vậy nên
họ đã không có cơ may giải quyết các mâu thuẫn của mình, hay ít ra là che
