hóa thân hồn người vừa chết, xuất hiện trong hai kiểu trang phục khác nhau tùy
thời điểm: khi thì phủ lá xanh và trên đầu là chiếc mũ khổng lồ mà tôi đã mô
tả, trùm ra ngoài đám lá xanh là một tấm da báo tựa như chiếc áo choàng ngự
triều có một thị đồng theo sau nâng tà áo; khi thì trần truồng và bôi đen, với
trang sức duy nhất là một vật bằng rơm giống như một đôi kính lớn trống
không đeo quanh mắt. Chi tiết này đặc biệt đáng chú ý do mô típ tương tự giúp
ta nhận ra Tlaloc, vị thần mưa của xứ Mexico cổ. Có thể người Pueblo vùng
Arizona và vùng New Mexico nắm được chìa khóa của điều bí ẩn này; ở chỗ
họ, linh hồn người chết biến thành các thần mưa; vả lại, họ có những tín
ngưỡng khác nhau liên quan đến những đồ vật thần bí bảo vệ đôi mắt và cho
phép những những người đeo chúng có khả năng tàng hình. Tôi thường nhận
thấy những đôi kính đeo mắt rất hấp dẫn đối với thổ dân Nam Mỹ; đến mức,
trong chuyến nghiên cứu mới đây, tôi đã mang theo cả một lô những đôi gọng
không có kính đã có kết quả lớn ở vùng người Nambikvvara, cứ như các tín
ngưỡng truyền thống đã chuẩn bị cho những người thổ dân đón chờ một thứ
phụ kiện ít thông dụng đến vậy. Những đôi kính bằng rơm chưa bao giờ được
thấy ở vùng người Bororo, nhưng do lớp bôi đen khiến người được bôi thành
người tàng hình, nên rất có thể những đôi kính cũng nhằm một chức năng
tương tự, cũng đúng là chức năng đó trong các huyền thoại Pueblo
. Cuối
cùng, những butarico, tức là các thần linh chịu trách nhiệm về mưa ở người
Bororo được mô tả với ngoại hình đáng sợ - nanh và bàn tay cong nhọn - là đặc
tính của nữ thần nước của người Maya.
Trong những đêm đầu tiên, chúng tôi đã tham dự các điệu vũ của các thị tộc
Tugaré khác nhau: ewoldo, điệu nhảycây cọ, paiwe, điệu nhảy của nhóm người
nhím. Trong cả hai trường hợp, các vũ công, từ đầu đến chân trùm kín lá và ta
không nhìn thấy mặt của họ, nên tưởng như nó ở mãi trên cao hơn, ngang tầm
vòng lông chim trang điểm chế ngự cả bộ trang phục đến nổi ta sẵn sàng ngỡ là
nhân vật ấy có một thân hình quá khổ. Trong hai bàn tay, họ cầm những chiếc
cọng dài lá cọ hay những chiếc gậy có trang trí bằng lá cây. Có hai kiểu nhảy.
Đầu tiên, các vũ công biểu diễn một mình, chia thành hai nhóm bốn cặp đối
mặt với nhau ở các mép bãi đất, chạy ùa vào nhau vừa kêu “hô! hô!” và xoay
tròn tại chỗ cho đến lúc họ đã đổi các vị trí ban đầu cho nhau. Sau đó, những
