người Kawahib biến mất vào rừng để báo cho gia đình họ biết việc chúng tôi
tới, và chuyến đi tiếp tục.
Chuyện con chim ưng khiến ta phải suy nghĩ. Nhiều tác giả xưa kể là người
Tupi nuôi chim ưng và cho chúng ăn thịt khỉ để có thể nhổ lấy lông của chúng
theo từng chu kỳ; Rondon có nhắc đến tập tục này ở người Tupi-Kawahib, và
các nhà quan sát khác thì nói về tập tục đó ở những bộ lạc vùng Xingu và sông
Araguaya. Như vậy cũng không có gì đáng ngạc nhiên là một nhóm người
Tupi-Kawahib đã nuôi chim ưng, cũng như việc nó được coi là tài sản quý giá
họ mang theo làm tặng phẩm, nếu như những người bản xứ đã thực sự quyết
định dứt khoát bỏ làng để chuyển sang đời sống văn minh (như tôi đã bắt đầu
ngờ vực điều đó và về sau đã xác nhận). Nhưng điều đó chỉ làm cho cái quyết
định vứt bỏ con chim ưng cho một số phận đáng thương, càng thêm khó hiểu.
Tuy nhiên, toàn bộ lịch sử thực dân hóa ở Nam Mỹ và những nơi khác phải
tính đến những sự chối bỏ triệt để ấy đối với những giá trị truyền thống, đến
những sự suy thoái ấy của một lối sống khi việc mất đi một số nhân tố nào đó
ngay lập tức dẫn đến sự mất mát của tất cả các nhân tố khác, hiện tượng mà có
lẽ tôi vừa mới quan sát được là một dẫn chứng đặc trưng.
Một bữa ăn sơ sài, mấy mảnh xarque nướng lên và không tẩy bớt muối được
bổ sung thêm các loại của rừng: quả tocari; quả cacao rừng có cùi trắng, chua
và xốp; quả mọng của cây pama; quả và hạt của cây caju rừng. Mưa rơi suốt
đêm trên những mái lá cọ che các tấm võng. Rạng sáng, khu rừng im ắng suốt
cả ngày, vang động mấy phút tiếng kêu của đàn khỉ và của lũ chim vẹt. Chúng
tôi lại tiếp tục cuộc đi, mỗi người cố không để mất bóng tấm lưng của người đi
trước mình, biết chắc rằng chỉ cần cách xa ra vài mét là không còn tìm thấy
được dấu vết gì nữa và sẽ không còn ai nghe thấy tiếng kêu của mình. Vì một
trong những nét nổi bật nhất của rừng là nó chìm trong một môi trường đậm
đặc hơn không khí: ánh sáng xuyên xuống đó chỉ còn màu xanh nhạt và yếu đi,
còn tiếng người thì không lan truyền được nữa. Sự im lặng khác thường ngự
trị, có thể là kết quả của điều kiện đó, lây nhiễm sang người đi đường, nếu sự
chú ý căng thẳng chăm chăm vào con đường đã không buộc anh ta phải im
