“Năm 1920, giá cao su tụt dài, và viên đại thủ lĩnh (đại tá Raymundo Pereira
Brasil) từ bỏ các seringaes, ở vùng này, bên bờ sông Igarapé São Thomé, vẫn
còn trinh nguyên hay gần như vậy. Thời gian trôi qua. Kể từ khi tôi rời khỏi
những mảnh đất của Đại tá Brasil, tâm hồn niên thiếu của tôi vẫn còn lưu giữ,
khắc sâu không phai mờ, kỷ niệm về những khu rừng màu mỡ ấy. Tôi thoát ra
khỏi trạng thái hững hờ do tụt giá cao su đột ngột, và vốn đã được dạy dỗ tốt
và quen thuộc với Bertholletia Excelssa, tôi đột nhiên nhớ tới những
castanhaes mà tôi đã nhìn thấy ở Sa. - Thomé.
Tại khách sạn Đại Belem-do-Para, một hôm tôi gặp ông chủ cũ của mình,
Đại tá Brasil. Trông ông vẫn còn dấu vết của thời giàu có xưa. Tôi xin ông cho
phép đến làm việc ở các khu rừng dẻ “của ông”. Và ông, thật tốt bụng, ông
đồng ý; ông nói, và bảo: “Tất cả cái đó đã bị bỏ rồi; rất xa, và ở đó chỉ còn lại
những kẻ không bỏ trốn được. Ta không biết họ sống ra sao và cũng chẳng
quan tâm. Cậu có thể đi tới đó.”
“Tôi gom chút ít vốn liếng, tôi xin aviacão (ở đây người ta gọi hàng hóa
mua chịu như vậy) của các Công ty J. Adonias, Adelino G. Bastos, và
Goncalves Pereira và Công ty, tôi mua một tấm vé trên tàu Amazone River, và
tôi lên đường đi Tapajoz. Đến Itaituba, chúng tôi gặp nhau: Rufino Monte
Palma, Melentino Telles de Mendoça và tôi. Mỗi chúng tôi dẫn theo 50 người.
Chúng tôi hợp tác với nhau và chúng tôi thành công. Chẳng bao lâu, chúng tôi
đến cửa sông Igrapé São-Thomé. Ở đấy, chúng tôi gặp cả một đám dân cư bị
bỏ rơi và rầu rĩ: những cụ già ngây dại, những phụ nữ gần như trần truồng,
những đứa trẻ bị cứng khớp và sợ sệt. Sau khi dựng xong các túp lều và mọi
việc đã sẵn sàng, tôi tập trung số người của tôi cùng với toàn bộ cái gia đình
lớn này và bảo họ: “Đây là boia cho mỗi người - đan, muối và bột mì. Trong
lều của tôi, không có đồng hồ, không có lịch; lao động bắt đầu từ lúc chúng tôi
có thể phân biệt rõ đôi bàn tay chai sạn của mình, và giờ nghỉ là khi đến đêm
mà Chúa ban cho chúng ta. Ai không đồng ý như vậy thì không có cái ăn; họ
phải ăn món cháo quả cọ với chút muối của nụ cây anaja [người ta nấu nụ của
loại cây cọ này ra một chất cặn chát và mặn]. Chúng tôi có thực phẩm dự trữ
cho sáu mươi ngày và buộc phải tận dụng; chúng tôi không thể để lãng phí một
