XXXIX
TAXILA
Dưới chân ngọn núi vùng Cachemire, nằm giữa Rawalpin và Peshawan, là
khu di tích Taxila cách đường sắt vài kilomet. Tôi đã dùng phương tiện này để
đến đây, vô tình phải chịu trách nhiệm về một tấn kịch nhỏ. Vì toa tầu hỏa
hạng nhất tôi lên thuộc kiểu xưa - 4 chỗ nằm, 6 chỗ ngồi - nửa như toa chở súc
vật, nửa như toa phòng khách và với hàng chấn song bảo vệ cửa sổ - trông như
một gian nhà tù. Trong toa tàu có một gia đình Hồi giáo: ông chồng, bà vợ và
hai đứa con. Bà vợ là purdah. Dù đã cố tình lánh mọi người: bà ngồi xổm trên
giường toa, choàng kín burkah và bướng bỉnh quay lưng lại phía tôi, nhưng sự
gần gũi này dù sao cũng vẫn có vẻ là quá chướng và gia đình ấy buộc phải
phân tán; bà vợ và những đứa con đi xuống toa dành riêng cho phụ nữ trong
lúc ông chồng ngồi lại ở nguyên những chỗ được dành riêng và nhìn tôi hằm
hằm. Tôi quyết định chịu đựng sự cố, thực sự còn dễ chịu hơn là cái cảnh lúc
tôi đến nơi, trong khi chờ đợi có một phương tiện vận chuyển, phòng đợi của
nhà ga được nối thông với một phóng khách tường ốp gỗ màu nâu nhạt, dọc
tường xếp khoảng hai chục chiếc ghế tựa, có khoét lỗ thùng, cứ như để phục vụ
cho các cuộc họp của một hội những người bị bệnh đường tiêu hóa.
Một trong số những chiếc ngựa nhỏ được gọi là gharry, trên đó ta ngồi
quay lưng lại với người đánh xe và mỗi lần xe xóc lại có nguy cơ bị ném ra
khỏi thành xe, đưa tôi đến khu đảo cổ theo một con đường đầy bụi, hai bên là
những ngôi nhà thấp, vách đất, xen giữa những cây bạch đàn, cây liễu bách,
cây dâu tằm, và cây hồ tiêu. Những vườn chanh và cam trải dài phía dưới một
quả đồi đá màu xanh nhạt, rải rác những cây ô liu dại. Tôi vượt lên trước
những người nông dân mặc quần áo màu nhạt: trắng, hồng, hoa cà và vàng, và
đầu quấn khăn hình bánh đa. Cuối cùng, tôi tới những tòa nhà của cơ quan
quản lý vây quanh nhà bảo tàng. Đã thống nhất là tôi sẽ nghỉ lại một thời gian
ngắn ở đây, đủ để đi thăm các khu di tích; nhưng vì bức điện “chính thức và
khẩn”, được gửi đi hôm qua từ Lahore để báo tin tôi tới, chỉ đến tay ông giám
