truyền thống Tây Ban Nha, ở đó tôi được ăn món thịt bò luộc, món đậu rẻ tiền,
trong lúc hai tay cảnh sát bản xứ, người ngợm bẩn thỉu, râu ria lởm chởm thay
phiên nhau canh ở cửa phòng tôi ngày cũng như đêm.
Tôi còn nhớ, chính trên mảnh sân trong của khách sạn đó Bertrand
Goldschmidt đến đây trên cùng một con tàu, và từ đó trở thành Giám đốc Cơ
quan Năng lượng Nguyên tử, một buổi tối đã giải thích cho tôi nguyên lý của
bom nguyên tử và tiết lộ với tôi (bấy giờ là vào tháng Năm 1941) rằng các
quốc gia chủ yếu đã lao vào một cuộc chạy đua khoa học sẽ đảm bảo chiến
thắng cho quốc gia nào về đích đầu tiên.
Sau vài ngày, những bạn đồng hành cuối cùng của tôi đã giải quyết xong các
khó khăn riêng và lên đường đi New York. Tôi còn lại một mình ở San Juan,
có hai tay cảnh sát kèm sát nách, theo yêu cầu của tôi, họ cũng thường đi theo
tôi, nếu tôi thích, tới ba điểm được phép: Tòa lãnh sự Pháp, nhà băng, cơ quan
nhập cư. Đối với mọi di chuyển khác, tôi phải xin phép đặc biệt. Một hôm, tôi
được phép đến Viện Đại học, ở đó viên cảnh sát canh chừng tôi đã tế nhị không
đi theo tôi vào bên trong; để không làm nhục tôi, anh ta chờ tôi ở ngoài cửa.
Và do chính anh ta cũng như người đồng sự của anh ta buồn chán, đôi khi họ
vi phạm quy định và cho phép tôi, theo sáng kiến của chính họ, dẫn họ đi xem
phim. Chỉ trong khoảng thời gian bốn mươi tám tiếng đồng hồ từ lúc được trả
tự do cho đến lúc xuống tàu, tôi mới cỏ thể đi thăm hòn đảo, dưới sự hướng
dẫn đáng quý của Ngài Christian Belle, bấy giờ là Tổng lãnh sự, và ở con
người này tôi không khỏi ngạc nhiên gặp lại được, trong những hoàn cảnh
khác thường như vậy, một đồng nghiệp châu Mỹ học, biết rất nhiều chuyện kể
về các cuộc hải hành ven bờ
bằng thuyền buồm dọc vùng duyên hải Nam
Mỹ. Trước đó không lâu, báo chí buổi sớm cho tôi biết tin Jacques Soustelle
tới đây trong chuyến đi vòng quanh quần đảo Antilles để khuyến d các viên
Thống sứ Pháp về với tướng de Gaulle, tôi phải xin một giấy phép khác để
được gặp ông ấy.
Ở Porto Rico, như vậy là tôi đã tiếp xúc với Hợp chủng quốc; lần đầu tiên,
tôi hít thở cái mùi véc-ni ấm áp và thứ winter-green (ngày trước được gọi là
