V
NHÌN LẠI PHÍA SAU
Con đường sự nghiệp của tôi được mở ra vào một ngày Chủ nhật mùa thu
năm 1934, lúc 9 giờ sáng, từ một cú điện thoại. Đó là Célestin Bouglé, bấy giờ
là Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Sư phạm
; từ mấy năm nay, ông ấy dành cho
tôi một sự quan tâm có phần lạnh nhạt và dè dặt: trước tiên bởi vì tôi không
phải là một cựu sinh viên sư phạm, sau đó và nhất là bởi vì, dù cho tôi có là
như vậy, tôi không thuộc trong cái “chuồng ngựa” của ông, đối với nó ông biểu
lộ những tình cảm rất đặc biệt. Hẳn vì ông đã không thể có được sự lựa chọn
nào tốt hơn nên ông ta hỏi tôi thẳng thừng: “Anh vẫn còn thích nghiên cứu dân
tộc học đấy chứ? - Chắc chắn ạ! - Nếu vậy anh hãy xin làm ứng viên giáo sư
xã hội học ở Viện Đại học São Paulo đi. Vùng ngoại ô ở đó đầy những người
Anh-điêng, anh sẽ dành những ngày cuối tuần cho họ. Nhưng mà anh cần có
câu trả lời dứt khoát với Georges Dumas trước buổi trưa.”
Nước Brésil và vùng Nam Mỹ chẳng mấy ý nghĩa đối với tôi. Hơn nữa, tôi
vẫn còn nhìn thấy rất rõ những hình ảnh lời đề nghị bất ngờ ngay lập tức gợi
ra. Đối với tôi, những đất nước xa lạ
được hiểu như đối nghịch với các nước
chúng ta, trong ý nghĩ của tôi từ ngữ đối cực giàu ý nghĩa hơn và chất phác
hơn so với nội dung hiểu theo nghĩa đen của nó. Tôi sẽ ngạc nhiên khi nghe ai
đó bảo rằng một loài động vật hay thực vật có thể có cùng một hình dáng ở
phía bên này và phía bên kia của địa cầu. Mỗi một con thú, mỗi một cái cây,
mỗi một ngọn cỏ, phải khác nhau một cách cơ bản, ngay từ cái nhìn đầu tiên
phải trưng ra cho ta tính chất nhiệt đới của nó. Nước Brésil được phác họa
trong trí tưởng tượng của tôi bằng những chùm cây cọ vặn vẹo, che khuất
những kiến trúc kỳ quặc, tất cả tắm trong một mùi hương trầm, cái chi tiết
khứu giác dường như được nhập vào trong tôi một cách lén lút bởi cái hợp âm
nghe thấy một cách vô ý thức từ các từ “Brésil” và “grésiller”
, vậy mà còn
hơn tất cả mọi kinh nghiệm có được, cho đến tận ngày hôm nay vẫn cắt nghĩa
