Vì vậy, tôi đã rất ngạc nhiên khi, trong một bữa ăn trưa mà Victor
Margueritte đã dẫn tôi tới, tôi nghe từ chính miệng của vị đại sứ Brésil ở Paris
tiếng nói chính thức này: “Những người Anh-điêng ư? Tiếc thay, thưa Quý ông
thân mến, nhưng mà tất cả bọn họ đã biến mất từ đời nảo đời nào rồi. Ồ, quả
thật đấy là một trang đáng buồn, đáng xấu hổ trong lịch sử đất nước tôi. Nhưng
mà những nhà thực dân Bồ Đào Nha thế kỷ thứ XVI là những con người tham
lam và tàn bạo. Làm sao có thể trách họ đã tham gia vào cái thói thô lỗ chung
thời bấy giờ? Họ tóm lấy những người Anh-điêng, đem trói vào các họng súng
đại bác và cứ thế mà xé xác người ta ra bằng các quả đạn. Họ đã giết đến người
cuối cùng như thế đó. Là nhà xã hội học, ông sẽ khám phá thấy ở Brésil nhiều
điều hấp dẫn, nhưng người Anh-điêng, xin đừng nghĩ tới nữa, ông sẽ không
còn tìm thấy một người nào đâu…”
Ngày nay khi nhắc lại những lời ấy, tôi thấy chúng thật khó tin kẻ cả từ cửa
miệng một gran fino năm 1934 và tôi nhớ lại giới tinh hoa Brésil hồi bấy giờ
(may thay, từ ấy họ đã thay đổi) kinh tởm đến dường nào mọi điều bóng gió
liên quan đến những người thổ dân và chung hơn nữa đến các điều kiện sống
nguyên thủy của vùng nội địa đất nước, nếu không phải là để thừa nhận - và
thậm chí để gợi ý rằng - có một bà cố người Anh-điêng ở ngọn nguồn của một
khuôn mặt thoáng có nét ê-xô-tích, chứ không phải vài giọt, hay vài lít máu da
đen cần chuyển giọng lịch sự cố làm cho người ta quên đi (trái ngược với các
Tổ tiên thời kỳ hoàng tộc). Tuy nhiên, ở Luis de Souza Dantas, chuyện là hậu
duệ Anh-điêng chẳng có gì phải nghi ngờ nữa và ông ta có thể lấy đó làm vẻ
vang. Nhưng, là người Brésil xuất ngoại từ tuổi thiếu niên nhập tịch Pháp, ông
thậm chí không biết thực trạng của đất nước mình, và thay vào đó trong ký ức
ông là một thứ hình ảnh mờ ảo chính thức và tao nhã. Trong chừng mực một số
kỷ niệm còn lại với ông, tôi tưởng ông cũng thích bôi xỉn đi những người
Brésil thế kỷ thử XVI để đánh lạc hướng sự chú ý đến các trò tiêu khiển ưa
chuộng của những người thuộc thế hệ bố mẹ ông, và thậm chí còn kéo dài đến
thời trai trẻ của ông: như đi nhặt trong các bệnh viện quần áo bị nhiễm trùng
của các bệnh nhân bệnh đậu mùa để đem treo cùng các thứ quà dọc các đường
mòn các bộ lạc còn qua lại. Nhờ đó mà mà đã đạt được một kết quả rực rỡ:
