Ông tiếp khách rất ít, không chỉ vì ông cho là các thế hệ trẻ không đánh giá
đúng ông và các giới chính thức đã gạt bỏ ông, mà phần nhiều hơn là vì ông đã
tại vị trên một đài tượng quá cao đến mức thật khó mà tìm được kẻ tri âm. Tôi
không bao giờ biết được là do tự phát hay có toan tính, ông đã góp phần cùng
vài người khác thiết lập nên một giáo đoàn quốc tế các bậc siêu nhân gồm năm
hay sáu vị: bản thân ông, Keyserling, Ladiolas Reymond, Romain Rolland và
tôi nghĩ là, trong một thời gian nào đó, còn thêm Einstein. Cơ sở của hệ thống
này là mỗi lần một trong số thành viên công bố một cuốn sách thì các thành
viên khác phân tán khắp thế giới liền vội vã chào đón như là một trong những
biểu hiện của thiên tài nhân loại.
Nhưng điều khiến ta xúc động hơn cả ở con người Victor Margueritte, là cái
chất thuần phác của ông trong việc ông muốn thu gom lại trong chính con
người mình toàn bộ lịch sử của nền văn học Pháp. Điều đó đối với ông càng dễ
dàng hơn vì ông sinh ra trong một môi trường văn học: mẹ ông là em họ của
Mallarmé
; các giai thoại, hồi ức là chỗ dựa cho thói kiểu cách của ông. Vậy
nên, trong nhà ông, người ta trò chuyện rất chi là thân mật về Zola, về anh em
Goncourt, về Balzac, về Hugo như là về những ông chú, những ông bà nội
ngoại mà ông đã nhận được trách nhiệm phải quản lý di sản. Và khi mà ông
tức tối quát lên: “Người ta bảo là tôi không có văn phong riêng đấy! Thế thì
Balzac, ông ấy có văn phong riêng không?”, người ta ngỡ đang đứng trước một
hậu duệ của các vua giải thích một trong những chuyện ngông nghênh của
mình bằng tính khí sôi sục của một vị tổ tiên; cái tính khí lừng danh, mà tuyệt
đại đa số chúng ta nhớ lại, không phải như một cá tính, mà như là lối giải thích
chính thức được thừa nhận cho một đảo lộn to lớn của lịch sử đương đại và ta
đến run lên vì bằng lòng khi thấy nó được ứng lại như vậy. Nhiều nhà văn khác
hẳn là tài năng hơn; nhưng quả thật hiếm ai có được, với một vẻ đẹp đến thế,
một quan niệm cao quý như vậy về nghề nghiệp của mình.
