THIÊN IX. TUÂN TỬ
Phái Tăng Tử nước Lỗ truyền đến Mạnh Tử rồi không có người nối được
đạo thống nữa. Hậu nho cho Khổng giáo truyền đến đó là gián đoạn, mãi
đến đời nhà Tống mới có bọn Chu Liêm Khê, Trình Minh Đạo và Trình Y
Xuyên tiếp tục được cái mối học cũ. Xét ra, từ Mạnh Tử về sau, tinh thần
của Khổng giáo có phần kém đi nhiều, về cuối đời Chiến Quốc, các học
phái của Nho giáo tuy hãy còn nhiều, nhưng phái nào cũng chỉ chuyên về
mặt lễ nghĩa và chính trị mà thôi, chứ cái học uyên áo như lúc đầu không có
nữa. Xem như sau Mạnh Tử độ bốn năm mươi năm, ở vùng nước Triệu, có
Tuân Tử là một cự tử trong Nho giáo, thế mà học thuyết dẫu có nhiều điều
rất tình vi, nhưng tông chỉ đã khác với tông chỉ của Khổng giáo rồi.
Tuân Tử
荀子 tên là Huống 況, tự là Khanh 卿, người nước Triệu. Ông sinh
năm nào và mất năm nào, sách không nói rõ, nhưng cứ theo sách Sử Ký của
Tư Mã Thiên, thì khi ông đã 50 tuổi mới sang du học ở nước Tề. Các nhà
khảo cứu tính ra ông sinh vào quãng năm 315 và 310 trước Tây lịch, kém
Mạnh Tử độ năm sáu mươi tuổi. Đến quãng năm 265 và 260 thì ông sang
nước Tề, cách mấy năm ông sang nước Tần, rồi về nước Triệu. Sau cùng
vào quãng năm 255 ông sang nước Sở. Lúc ấy Xuân thân quân làm tướng
nước Sở, dùng ông làm quan lệnh ở đất Lan Lăng. Năm 238, Xuân thân
quân mất thì ông thôi quan nhưng vẫn ở đất Lan Lăng đến quãng năm 230
trước Tây lịch thì mất, thọ độ chừng hơn 80 tuổi.
Sách của ông để lại hiện nay có một bộ gọi là Tuân Tử, tất cả là 32 thiên.
Cứ theo những lời bàn của các nhà khảo cứu thì trong 32 thiên ấy chỉ có
thiên Thiên luận, Giải tế, Chính danh và Tính ác là chính thật cái tinh hoa
của Tuân Tử, còn các thiên khác thì có lắm chỗ của người đời sau phụ họa
vào hoặc sai lạc đi nhiều.
Không rõ Tuân Tử thuộc về học phái nào trong Nho giáo. Có người nói
rằng ông thuộc về phái Tử Hạ, nhưng không có bằng chứng gì xác thực, vả
xem ở cuối thiên Phi thập nhị tử có chỗ ông chê sự hành động của học phái
Tử Trương, Tử Hạ và Tử Du. Ông nói: “Vũ hành nhi Thuấn xu, thị Tử
