người thích lập công danh, có xui Dương Minh sang đánh An Nam
Nhưng Dương Minh biết cái thế đánh không được, từ chối không đi. Vì thế
mà Quế Ngạc ghét, tìm chuyện, cho là chính phủ không hợp nghi, thành ra
không được ban thưởng.
Đánh xong giặc Đoán Đằng Giáp, thì Dương Minh phải bệnh nặng bèn
dâng sớ xin về, rồi không đợi mệnh, bỏ về đến Nam An, bệnh rất trầm
trọng. Môn nhân là Chu Tích vào yết kiến, ông ngồi dậy hỏi cận lai sự học
tiến tới thế nào. Chu Tích hỏi thăm bệnh, thì ông nói rằng: “Bệnh thế nguy
cấp, chỉ còn có cái nguyên khí chưa chết mà thôi”. Cách ba hôm sau là ngày
28 tháng mười một, năm Gia Tĩnh thứ 7 (1528) thì ông mất, thọ được 57
tuổi. Môn nhân đem về táng ở Hồng Khê, cách thành Hàng Châu 30 dặm.
Vì trong triều có bọn Quế Ngạc ghét Dương Minh, bác cái học của ông bảo
là không chính, và lấy cớ chưa có chỉ cho về, đã tự tiện bỏ chức vụ mà về,
bèn tâu xin không ban tên thụy, và không cho con được tập tước bá. Đến
năm Long Khánh nguyên niên (1567) đời vua Mục Tông mới tặng phong là
Tân Kiến Hầu
新建候, cho tên thụy là Văn Thành 文成 và cho con là Thủ
Ức được tập bá tước. Năm Vạn Lịch thứ 12 (1584) đời vua Thần Tông, đem
ông vào tòng tự ở miếu thờ Khổng Tử, xưng là tiên nho Vương tử.
Các môn đệ đem những công nghiệp ngôn hạnh và học thuyết của ông chép
ra thành sách, có Ngữ lục
語錄 ba quyển; Văn lục 文錄 năm quyển; Biệt lục
別錄 mười quyển; Ngoại tập 外集 bảy quyển; Tục biên 續編 sáu quyển;
Phụ lục
附錄 bảy quyển. Tất cả là 38 quyển, gọi là Vương Văn thành công
toàn thư
王文成公全書.
Sự học tập của Dương Minh. Khi Dương Minh mới 17 tuổi, đến Giang
Tây cưới vợ rồi lúc trở về đi thuyền qua huyện Quảng Tín có lên bái yết
Lâu Nhất Trai, nghe cái học cách vật của Tống nho. Nhất Trai nói rằng:
“Người ta có thể học đến làm thánh nhân được”. Ông lấy làm khế hợp. Từ
đó ông về lấy sách của Chu Hối Am ra học. Một hôm ông nghĩ rằng: “Tiên
nho bảo mọi vật có trong ngoài và tinh thô, một cỏ, một cây đều có đủ cái
lý. Ông lấy cây trúc chẻ ra xem, nghĩ mãi không thấy cái lý, lấy làm buồn
