TỰA QUYỂN 1
Một cái nhà cổ rất đẹp, lâu ngày không ai sửa sang, để đến nỗi bị cơn gió
bão đánh đổ bẹp xuống. Những người xưa nay vẫn ở cái nhà ấy, ngơ ngác
không biết làm thế nào. Dẫu có muốn dựng lại, cũng không dựng được, vì
người không có mà của cũng không. Vả thời thế đã xoay vần, cuộc đời biến
đổi, người trong nước đang háo hức về sự bỏ cũ theo mới, không ai nghĩ gì
đến cái nhà cổ ấy nữa. Song cái nhà cổ ấy tự nó là một bảo vật vô giá,
không lẽ để đổ nát đi, mà không tìm cách giữ lấy di tích. Không gì nữa, thì
ta cũng vẽ lấy cái bản đồ để người đời sau biết rằng cái nhà ấy khi xưa đẹp
đẽ là thế, mà sau đổ nát là thế. Ấy cái tình cảnh văn hóa của Nho giáo hiện
thời bây giờ cũng như cái nhà cổ ấy vậy.
Việc làm quyển sách nói về Nho giáo tức là việc vẽ lấy cái bản đồ của Nho
giáo. Đáng lẽ là việc của những người đã sinh trưởng trong cái không khí
Nho giáo, đã tiêm nhiễm cái tinh thần Nho giáo. Nhưng khốn thay, người
đời lãnh đạm, ai nấy thấy cái học cũ đã đổ thì thôi, không ai lưu ý đến nữa.
Vậy nên chúng tôi vì chút lòng hoài cổ, không quản sự khó khăn, không sợ
việc to lớn, đem cái sức nhỏ mọn mà tự nhận lấy việc làm sách này, đêm
ngày tìm kiếm, nghĩ ngợi, cố tả cho rõ cái chân tướng của Nho giáo, để họa
may có bổ ích cho sự học của người mình được chút nào chăng. Dẫu tả
không được đúng cái chân tướng ấy cho lắm, nhưng cũng là một việc làm
để giữ lấy di tích về sau. Chúng tôi nghĩ như thế, cho nên phải gắng sức
tạm nhận lấy cái gánh nặng, chủ đích là để cho những kẻ hậu học sau này,
ai muốn biết cái tinh thần của xã hội ta khi xưa bởi đâu mà sinh ra, và cái
tinh thần ấy về sau tại làm sao mà hư hỏng đi. Tưởng đó là một điều rất
mật thiết đến việc học ngày nay. Vì rằng việc tiến hóa của một dân tộc
không phải là chỉ cần lấy học cho biết cái biết của người mà thôi, lại cần
phải biết rõ những cái của mình đã có, để đem dung hòa cái mới với cái cũ
mà gây thành ra cái tinh thần mới, có thể thích hợp với hoàn cảnh của
mình, thích hợp với trình độ và tâm tính của mình. Đó là sự mong mỏi của
chúng tôi, tấm lòng thành thực cứ đinh ninh như thế vậy.
