NHỮNG BÍ ẨN ĐẰNG SAU CÁC CUỘC THÁNH CHIẾN TẠI VIỆT NAM - Trang 110

Qua lối hành văn và tư tưởng võ đoán, hẹp hòi trong đoạn nói trên, chúng
ta cũng có thể thấy được trình độ kiến thức tổng quát và kiến thức về Phật
Giáo của ông.
Ông cũng có dịch một số Kinh Phật bằng chữ Hán ra chữ Việt.
Khi Việt Cộng cướp chính quyền năm 1945, ông gia nhập Mặt Trận Việt
Minh. Trong cuốn No More Vietnams, cựu Tổng Tống Richard Nixon có
nói Thượng Tọa Thích Trí Quang, một học trò của Thích Trí Độ, đã bị
Pháp bắt hai lần trước năm 1954 vì hoạt động cho Việt Cộng. Ông nhấn
mạnh Thượng Tọa Thích Trí Quang không hề dấu diếm mục tiêu của ông
khi ông tuyên bố Giáo Hội Phật Giáo thích hợp với chế độ cộng sản.
Theo chúng tôi được biết, sau khi có lệnh của Việt Minh phải tản cư khỏi
Huế vào cuối năm 1946, ông đã về lại Diêm Điền ở Đồng Hới, nơi quê
quán của ông, nghỉ lại đây một thời gian ngắn rồi cùng Thích Mật Thể đi ra
Vinh. Ông ở Vinh mấy tháng lại quay về Đồng Hới và giữ chức Chủ Tịch
Ủy Ban Phật Giáo Cứu Quốc Quảng Bình. Năm 1947, Pháp chiếm Đồng
Hới, ông bỏ Diêm Điền qua cư ngụ ở làng Trung Nghĩa, phía Tây làng
Diêm Điền, vì Diêm Điền quá sát thành phố, rất khó hoạt động. Những địa
điểm mà ông thường xuyên lui tới để hội họp với Ủy Ban Kháng Chiến tỉnh
Quảng Bình là Đức Phổ, Thuận Lý và Phú Quý, các nơi này Pháp chưa
kiểm soát hoàn toàn được. Cùng hoạt động với ông có hai cán bộ nội thành
của Việt Minh là Nguyễn Toại ở Đồng Đình và Nguyễn Tịch ở Đồng Phú.
Đồng Đình và Đồng Phú là hai làng nằm ngay trong thành phố Đồng Hới.
Nguyễn Toại (thường được gọi là Toại béo) trước làm ở Nhà Đèn Huế, theo
Việt Minh tản cư ra Đồng Hới vào cuối năm 1946 cùng một lượt với Thích
Trí Quang. Cả Nguyễn Toại, Nguyễn Tịch và Thích Trí Quang đều bị Pháp
bắt năm 1947. Trong thời gian hoạt động cho Việt Minh, Nguyễn Toại đã
chỉ điểm nhiều thành phần đảng phái quốc gia có lập trường chống Cộng
Sản cho Việt Minh bắt thủ tiêu, nên khi Nguyễn Toại bị bắt, có người đã tố
cáo với Pháp về các chuyện này, do đó Pháp đã đem Nguyễn Toại ra xử bắn
và chặt đầu cắm ở Cổng Bình Quan, cổng vào thành phố của làng Diêm
Điền. Nguyễn Tịch trốn được khỏi nhà giam vào ban đêm. Thượng Tọa
Thích Trí Quang chỉ bị giam một thời gian rồi được trả tự do. Nhưng ít lâu