cơ hội hoặc làmtay sai cho đế quốc này, hoặc bán mình cho đế quốc khác;
còn quần chúng tín đồ Cao đài thì có ít nhiều tinh thần phản đế, nhưng còn
nhiều mê tín thần bí nên bị bọn lãnh tụ xỏ lá lừa gạt."(11)
Mặc dầu Đảng Cộng Sản Đông Dương nhận định như vậy thực tế lại khác
hẳn. Cao Đài Giáo về sau trở thành một tổ chức chống Pháp và chống Cộng
mạnh mẽ nhất. Đạo Cao Đài có cả một tổ chức quân đội vững mạnh. Trong
Đại Hội Cựu Chiến Sĩ Cao Đài được tổ chức tại Anaheim, California, từ 1
đến 3.1.1993, cụ Đặng Quang Dương đã trình bày về việc thành lập Quân
Đội Cao Đài như sau:
"Tại sao Cao Đài là một Tôn Giáo mà lại có quân đội? Nhìn vào lịch sử
đen tối của đất nước thời bấy giờ, Nam Kỳ là thuộc địa Pháp, con người
mất hết quyền công dân, ngay cả bản thân cũng phải đóng thuế, thì làm sao
tín đồ Cao Đài ngồi yên được, cho nên có sinh hoạt chính trị và tổ chức
quân sự. Để bảo vệ cho tính mạng tín đồ Cao Đài và để bảo vệ quốc gia
dân tộc, quân đội Cao Đài tổ chức các Trungđội lưu động hành quân gom
dân về các châu vi đạo, các Trung đội lưu thủ bảo vệ các châu vi đạo để
đồng đạo được tự do tín ngưỡng Đồng thời quân đội Cao Đài cũng lập
chiến khu Núi Bà, chiến khu Bù Lu để chống lại bọn thực dân.
"Năm 1954, chiến tranh Đông Dương kết thúc, đất nước bị chia đôi, một
đại hội Cán Bộ Việt Nam Phục Quốc Hội, một đoàn thể chính trị của người
Cao Đài, được triệu tập tại Trường Thiếu Sinh Quân Cao Đài, sau 3 ngày
hội thảo, đại hội khẳng định: "Bắc chống Nga Hoa, Tây hòa Âu Mỹ, Nam
liên kết bằng hữu Á Châu", một lập trường rất đứng đắn củatín đồ Cao
Đài thời bấy giờ."(12)
Thành tích chống thực dân Pháp của các tín đồ Cao Đài không ai chối bỏ
được. Đảng Cộng Sản Đông Dương đã không thuyết phục được các lãnh tụ
Cao Đài gia nhập Mặt Trận Việt Minh vì giữa đạo Cao Đài và chủ nghĩa
Cộng Sản có một sự khác biệt không dung hợp được: một đàng vô thần,
một đàng hữu thần. Bộ mặt tráo trở của các lãnh tụ Đảng Cộng Sản Đông
Dương đã bị các lãnh tụ và tín đồ đạo Cao Đài nhận diện nên không những
không tham gia vào các hội cứu quốc của Việt Minh mà còn cương quyết
chống lại. Vì vậy Việt Cộng đã tìm mọi cách tiêu diệt đạo Cao Đài.