ở núi Yên Tử. Thời đại đó được coi là thời đại Phật Giáo Nhất Tông. Thiền
sư Viên Chứng, hiệu là Trúc Lâm, đã kế nghiệp Thiền sư Hiệu Quang và
được tôn làm Quốc Sư. Vì vậy ông được gọi là Trúc Lâm Quốc Sư. Ông là
thầy dạy thiền cho vua Trần Thái Tông nên những tông phái Phật Giáo nằm
trong Thiền phái Yên Tử được nhà vua cũng như triều đình trân trọng và
nâng đỡ.
Đến đời vua Trần Anh Tông (1298 - 1314), một Thiền phái thứ hai tập hợp
được nhiều thiền phái khác lại thành Thiền phái Trúc Lâm. Thiền Phái
Trúc Lâm do vua Trần Nhân Tông, thân phụ của vua Trần Anh Tông, lập ra
sau khi đã xuất gia nên được triều đình ban cho nhiều đặc quyền đặc lợi và
được coi là Giáo Hội Nhà Nước. Các chùa của Giáo Hội Trúc Lâm được
Nhà Nước cấp ruộng. Chùa Quỳnh Lâm được cấp 1.000 mẫu ruộng và nhà
nước chỉ định một ngàn canh phu đến cày các ruộng đó. Sau này, các chùa
lập chế độ Tam Bảo Nô lo canh tác ruộng cho nhà chùa để các tăng sĩ rảnh
rang lo Phật sự. Vì có sự ưu đãi của triều đình, số tăng sĩ của Giáo Hội Trúc
Lâm lên đến 15.000 người, có sổ bộ như công lại nhà nước và mỗi người
đều được cấp Diệp Độ, tức chứng minh thư.
Các tăng sĩ không thuộc Giáo Hội Yên Tử hay Giáo Hội Trúc Lâm không
được triều đình giúp đỡ nên phải tự túc lấy. Họ phải lo canh tác để sinh
sống. Họ không có sổ bộ như những tăng ni theo tông phái Trúc Lâm,
nhưng rất đông, có khi gấp hai ba lần số tăng ni của tông phái Trúc Lâm.
Chùa do họ tự xây lấy hay dân chúng dâng cúng. Trương Hán Siêu, một
Hàn Lâm Học Sĩ của nhà Trần, cho biết tài sản quốc gia có ba phần thì nhà
chùa chiếm mất một phần ba.
Tuy hai Thiền phái Yên Tử và Trúc Lâm được nhà nước ưu đãi nhưng
không thấy các thiền phái hay tôn giáo khác đứng lên tranh đấu đòi được
đối xử bình đẳng hay tranh dành đặc quyền đặc lợi như Phật Giáo dưới thời
đệ nhất và đệ nhị Việt Nam Cộng Hòa. Cuối đời Nhà Trần, Phật Giáo trở
nên suy đồi.
NỖ LỰC THỐNG NHẤT PHẬT GIÁO DƯỚI THỜI PHÁP THUỘC VÀ
ĐỆ NHẤT CỘNG HÒA : ĐI TỪNG BƯỚC DÒ DẪM
