tức phái Theravāda hiện bây giờ ở Tích Lan. Đồng Diệp Bộ là những người
mặc áo màu hỏa hoàng, màu lá phong mùa thu. Chữ Theravāda tiếng Pali là
Thượng Tọa Bộ, tương đương với chữ Sthaviravāda (Thượng Tọa Bộ) của
tiếng Phạn. Theravāda cũng là Thượng Tọa Bộ, nhưng không phải Thượng
Tọa Bộ gốc, không phải Mūla Sthaviravāda (mūla là gốc). Phật giáo Nam
tông thỉnh thoảng cũng tự gọi là Phân Biệt Thuyết Bộ. Chữ phân biệt ở đây
có nghĩa là phân tích, chia chẻ, so sánh.
Luận tạng của Thượng Tọa Bộ cũng rất đồ sộ. Hiện bây giờ chúng ta còn
có cơ duyên để có thể nghiên cứu hai nền văn học Luận tạng đồ sộ đó là
Hữu Bộ và Thượng Tọa Bộ.
Thầy Thế Thân sống ở thế kỷ thứ tư sau Chúa giáng sinh, đã tới Kashmir
và lưu lại trong đạo tràng của Hữu Bộ để nghiên cứu thêm và đã đúc kết lại
nền văn học Đại Tỳ Bà Sa trong một tác phẩm cô đọng gọi là A tỳ đạt ma
Câu Xá Luận (Abhidharmakośa-śāstra). Kośa có nghĩa là kho tàng, tức là
những tinh yếu, những châu báu của nền văn học Abhidharma (Luận tạng).
Bây giờ đây tác phẩm Abhidharmakośā-śāstra đã được dịch ra tiếng Pháp và
tiếng Anh. Bản tiếng Anh được dịch ra từ bản tiếng Pháp chứ không phải
được dịch trực tiếp từ bản tiếng Hán, tuy là có tham chiếu bản chữ Hán.
Ở miền Bắc, tức là ở trung tâm Kashmir, đại bản doanh của Hữu Bộ, thầy
Thế Thân đúc kết, tóm tắt nền văn học đồ sộ của Abhidharma thành tác
phẩm Câu Xá. Ở Việt Nam trường Phật học nào cũng dạy Câu Xá Luận.
Ở miền Nam, tại Sri Lanka (Tích Lan) Thượng Tọa Bộ được duy trì ở đó
và nền văn học Abhidharma cũng đã được tóm lược, đúc kết thành một tác
phẩm. Người làm công việc đúc kết tác phẩm đó tên là Phật Âm
(Buddhaghoşa). Thầy Phật Âm vào thế kỷ thứ năm đã dựng nên một tác
phẩm gọi là Thanh Tịnh Đạo Luận (Visuddhi-magga). Visuddhi là thanh
tịnh, magga là con đường, là đạo. Thanh Tịnh Đạo cũng đã được dịch ra
tiếng Anh bởi một thầy gốc người Anh. Ni trưởng Trí Hải của chúng ta cũng
đã dịch từ bản tiếng Anh đó ra tiếng Việt, quý vị có thể thưởng thức được
tinh yếu của nền văn học Abhidharma Nam phương qua tác phẩm Thanh
Tịnh Đạo Luận. Ngoài ra còn có một tác phẩm khác nữa gọi là Giải Thoát
