Đạo Luận (Vimutti magga). Tác phẩm này không còn nguyên văn bằng
tiếng Pali nhưng đã được dịch ra chữ Hán trong Tam Tạng Hán và một số
các vị học giả đã từ tiếng Hán dịch ra tiếng Anh. Vậy là từ Nam tông chúng
ta có hai tác phẩm: một là Thanh Tịnh Đạo Luận (Visuddhi magga), hai là
Giải Thoát Đạo Luận (Vimutti magga).
Quý vị là những người rất may mắn, tại vì quý vị đang có những tài liệu
đó để tham khảo và học hỏi. Ngày xưa khi tôi đi học, ở Phật học viện không
có những tài liệu đó, không có Đại Tạng Kinh trong Phật học viện. Khi học
kinh thì phải ngồi chép tay chữ Hán, học toàn bằng chữ Hán, không có tiếng
Việt. Trong Phật học viện chỉ có một bản cho nên các chú phải ngồi lại để
chép. Đôi khi mình tổ chức thành từng nhóm bảy hay mười người, mỗi
người chép một trang, chép bằng một thứ mực đặc biệt rồi tìm cách để in
đông sương. Mình có thể in từ bảy bản tới mười bản. Mình nấu thạch, làm
thành một mảnh thạch rất bằng phẳng rồi úp mặt của tờ chép tay ấy lên để
cho mực thấm vào trong thạch bản. Sau đó để giấy trắng in lên mặt bản
thạch. Bản in đầu rất rõ, bản in thứ hai mờ hơn, bản thứ ba mờ hơn nữa. Tới
bản thứ mười thì khá mờ, phải ráng lắm mới có thể đọc được. Ngày xưa
chúng tôi đã học trong điều kiện đó, không có máy vi tính, không có máy
đánh chữ mà cũng không có máy photocopy. Nhưng mà học cũng được,
cũng thành người, cũng thành giáo thọ được.
Bản lược đồ thứ nhất gần với sự thật hơn hết. Có thể nó vẫn còn có một
vài chỗ sai lầm, nhưng nhờ sự nghiên cứu và đối chiếu tất cả các bản mà bản
đó gần với sự thật hơn hết. Chúng ta hãy hồi hướng công đức này cho giáo
sư André Bareau của Collège de France.
Bản lược đồ thứ hai là theo cái thấy của thầy Thế Hữu, nó có một vài cái
chủ quan (xem phụ lục, lược đồ 2). Trong bản này chúng ta thấy tất cả các
bộ phái khác đều từ Hữu Bộ mà ra.
