3. Chư hành đãi triển chuyển hòa hiệp, giả danh vi khổ. Vô sĩ phu
dụng.
Các hành triển chuyển đối chiếu với nhau mà giả danh là khổ, không có
cái sĩ dụng ở đây.
The samskāras are provisionally called suffering, when two samskāras
combine with each other, they have no potent power to cause suffering.
Les composés qui évoluent en interdépendance, provisoirement appelés
souffrance, n’ont pas de pouvoir pour causer de la souffrance.
Chủ trương này chẳng qua là sự diễn giải của chủ trương thứ nhất. Chư
hành là tất cả những hiện tượng. Hành là formation, hình hài mình là một
hành, cái bàn là một hành, bông hoa kia là một hành, tự chúng vô thường, vô
ngã. Phiền não cũng là một hành gọi là tâm hành. Khi các hành phối hợp với
nhau để chuyển biến thì người ta tạm gọi là khổ. Nhưng kỳ thực các hành ấy
không có khả năng tạo ra cái khổ. Cái bàn, bông hoa, cục đất không có tác
dụng gây đau khổ. Vô sĩ phu dụng là không có khả năng gây ra đau khổ.
Đa Văn Bộ chủ trương, các hành là vô thường, khổ, không, vô ngã và
Niết bàn. Thuyết Giả Bộ đi tới một bước nữa và chủ trương: Nói các hiện
tượng (hành) là vô thường, không, vô ngã, Niết bàn thì được, nhưng nói các
hiện tượng là khổ thì không được. Những hiện tượng như sắc, thọ, tưởng,
hành, thức, không có khả năng gây ra đau khổ. Đau khổ có là do vô minh
của chúng ta. Chúng ta không biết xử lý sắc, thọ, tưởng, hành, thức; chúng
ta bị kẹt, bị vướng mắc vào chúng, nhận chúng là ngã cho nên chúng ta mới
đau khổ.
Năm uẩn làm cho người ta điêu đứng tại vì người ta không biết cách xử lý
năm uẩn. Biết cách xử lý năm uẩn thì chúng không làm mình đau khổ được.
Chính sinh tử cũng vậy. Sinh tử có thể làm cho người ta điêu đứng, nhưng
đối với người giải thoát thì sinh tử chỉ là một trò chơi thôi. Tuệ Trung
thượng sĩ đời Trần nói: Sinh tử tương bức hề ư ngã hà thương, nghĩa là sinh
tử không có thể ép uổng được ta đâu. Tùy theo cách ta nhìn sinh tử. Nếu ta
có vô minh thì sinh tử sẽ làm cho ta sợ, nếu ta có trí tuệ thì sinh tử chỉ là một
trò chơi. Bản chất của năm uẩn và của các hành là vô thường và vô ngã. Ta
