vô ngã cũng là giáo lý nhập thế chứ không phải chỉ là giáo lý xuất thế gian
mà thôi. Phân biệt có năm giáo nghĩa là xuất thế gian còn những giáo nghĩa
khác là thế gian thì có hơi gò ép.
3. Hữu A la hán vi dư sở dụ, do hữu vô tri diệc hữu do dự, tha linh
ngộ nhập, đạo nhân thanh khởi.
Chủ trương thứ ba này chúng ta đã được học rồi, đó là năm khuyết điểm
của một vị A la hán.
THUYẾT GIẢ BỘ
Sau đây là những chủ trương của Thuyết Giả Bộ (Prajñaptivāda). Thuyết
Giả Bộ cũng là một tông phái phát xuất từ Đại Chúng Bộ. Prajñapti là giả, là
giả danh, là ước lệ (conventionnal). Chúng ta ngồi đây ở bán cầu này thì
đồng ý với nhau rằng phía này là trên còn phía kia là dưới. Những người
đang ngồi ở bán cầu bên kia, theo ta thì hình như họ đang ngồi chổng ngược
lại. Ý niệm về trên và dưới là do mình đồng ý với nhau (ước lệ) chứ không
phải là sự thật tuyệt đối. Chữ giả danh dịch ra tiếng Pháp là désignation
conventionnelle, tiếng Anh là conventional designation.
Nhìn bên ngoài ta thấy có hai người khác nhau, nhưng kỳ thực trong bản
chất, con là sự tiếp nối của cha. Nhìn chậu hoa cúc chúng ta thấy cây cúc có
chín chồi, ta tưởng là có chín cây cúc nhưng thật ra chỉ có một gốc cúc. Ta
đặt ra “cha” và “con”, “tôi” và “anh”, hai người khác nhau. Đó là những ước
lệ (convention), là những danh từ ta sử dụng vậy thôi chứ thật ra tuy nói là
hai nhưng không phải là hai. Trong tuệ giác duyên sinh thì cái một chứa tất
cả những cái khác. Trên phương diện thực dụng, ta phải gọi mỗi người bằng
một cái tên. Ta thấy có vẻ như cha là một người hoàn toàn khác với con,
nhưng kỳ thực con là sự nối tiếp của cha; tuy cây cúc có chín nhánh nhưng
chín nhánh đó chỉ là một cây cúc. Những danh từ hay những ý niệm chúng
ta đặt ra để gọi những hiện tượng, đó không phải là những thực tại riêng rẽ
mà là những ước lệ. Bộ phái này chủ trương rằng tất cả các pháp đều chỉ là
những ước lệ. Ta có thể dịch là giả danh (prajñapti). Ta cũng có thể gọi
Thuyết Giả Bộ là Giả Danh Bộ.
1. Vị khổ phi uẩn.
